ایلام

ایلام؛ سرزمین کوه فرهنگ و مقاومت

ایلام شهری آرام در دامنه های زاگرس یکی از خاص ترین و زیباترین نقاط غرب ایران است. شهری که با طبیعت کوهستانی تاریخی پرفرازونشیب مردمانی صمیمی و فرهنگی ریشه دار شناخته می شود. اینجا جایی ست که هم صدای پای تاریخ شنیده می شود و هم طراوت طبیعت در گوشه گوشه اش جاری ست. اگرچه ایلام نسبت به بسیاری از شهرهای ایران کمتر دیده شده اما آن هایی که به این دیار سفر کرده اند از روح گرم مردم کوه های مه آلود و غذاهای محلی خاصش خاطره ای فراموش نشدنی دارند.

موقعیت جغرافیایی و اقلیم

ایلام مرکز استان ایلام و یکی از مرتفع ترین مراکز استان در ایران است. این شهر در غرب کشور در منطقه ای کوهستانی از زاگرس میانی واقع شده و با کشورهای عراق و مناطق مرزی ارتباط دارد. ارتفاع آن از سطح دریا بیش از ۱۳۰۰ متر است که باعث شده آب وهوای خنک تری نسبت به سایر شهرهای غربی داشته باشد.

اقلیم ایلام چهار فصل و متغیر است. بهار آن سرسبز تابستان گرم پاییز هزاررنگ و زمستانی با برف و باران فراوان دارد. همین ویژگی های اقلیمی باعث شده که مراتع و جنگل های بلوط طبیعتی خاص برای این شهر خلق کنند.

تاریخچه ای از هزاران سال پیش

ایلام نام خود را از یکی از قدیمی ترین تمدن های بین النهرین یعنی عیلام گرفته که در جنوب غربی ایران حکومت می کرد. با اینکه محدوده حکومت عیلامیان بیشتر در خوزستان امروزی بود اما آثار تمدن آن ها در مناطق غربی از جمله ایلام امروزی نیز یافت شده است.

در طول تاریخ ایلام محل عبور تمدن ها و ارتش های مختلف بوده است. در دوره هخامنشیان و ساسانیان به عنوان منطقه ای نظامی و استراتژیک شناخته می شد. در دوران اسلامی این منطقه با قبایل کرد و لر و عرب تعامل داشته و ترکیبی غنی از فرهنگ های مختلف را در خود حفظ کرده است.

دوران معاصر ایلام به ویژه در جنگ ایران و عراق فصلی از مقاومت و ایستادگی است. این شهر در خط مقدم جبهه های غربی قرار داشت و با تحمل بمباران ها و حملات متعدد نماد صبر و پایداری شد.

تقسیمات شهری و مناطق مهم

شهر ایلام دارای چندین منطقه اصلی و محله های مهم است که هرکدام هویتی خاص دارند

• محله بانبرز یکی از مناطق قدیمی شهر با بافت سنتی و جمعیتی بومی.

• چغاسبز محله ای با فضای باز و طبیعت چشم نواز.

• سرطاف سبزی آباد صالح آباد و شریعتی نیز از دیگر مناطق شهری مهم ایلام هستند.

در سال های اخیر شهرسازی ایلام با ساخت خیابان های جدید مراکز تجاری و برج نشینی در حال تغییر است اما هنوز هم روح سنتی در بخش هایی از شهر دیده می شود.

جمعیت و ترکیب قومی

ایلام شهری است با جمعیتی حدود ۲۰۰ هزار نفر (تا سال ۱۴۰۰) که اغلب از قوم کرد هستند. مردم ایلام به زبان کردی (گویش فیلی) صحبت می کنند و اکثراً پیرو مذهب شیعه دوازده امامی اند.

ترکیب قومی ایلام بیشتر شامل کردهای فیلی لُرها و تعداد محدودی عرب است. این ترکیب قومی غنای فرهنگی شهر را دوچندان کرده است. در مراسم ها لباس ها موسیقی و غذاهای محلی نشانه های قومیت ها به خوبی دیده می شود.

زبان و فرهنگ

زبان رایج در ایلام کردی با گویش فیلی است. گویشی که شیرینی خاصی دارد و در اشعار موسیقی و محاوره های مردم جلوه گری می کند. در کنار آن فارسی به عنوان زبان رسمی آموزش و رسانه نیز رایج است.

فرهنگ ایلام ترکیبی از آیین های باستانی آداب اسلامی و سنت های محلی است. مردم ایلام هنوز به برخی آداب و رسوم دیرینه مثل مراسم نوروز شب یلدا چمر (سوگواری کردی) و هوره (نوعی موسیقی محلی) پایبند هستند.

اقتصاد و اشتغال

اقتصاد ایلام بیشتر بر پایه خدمات کشاورزی دامداری و در سال های اخیر صنایع نفت و گاز استوار است. از جمله مهم ترین پروژه های اقتصادی این شهر می توان به موارد زیر اشاره کرد

• پالایشگاه گاز ایلام

• صنایع پتروشیمی دهلران

• توسعه نیروگاه ها و صنایع پایین دستی نفت

همچنین ایلام در زمینه تولید محصولاتی چون گندم جو عدس و دامداری سنتی نیز فعال است. بازارچه های مرزی نیز یکی از منابع مهم درآمد در منطقه هستند که به ویژه برای صادرات به عراق کاربرد دارند.

جاذبه های گردشگری

ایلام با وجود اینکه به اندازه شهرهای توریستی ایران شناخته شده نیست اما طبیعت و جاذبه هایش چیزی کم از آن ها ندارد.

قلعه والی

یکی از بناهای تاریخی مهم ایلام که در دوران قاجار ساخته شده و محل سکونت والی (فرماندار) منطقه بوده است. اکنون این بنا به موزه مردم شناسی ایلام تبدیل شده است.

تنگه رازیانه

یک دره باریک و بسیار زیبا در نزدیکی ایلام که به دلیل فرسایش سنگی طبیعی و درختان بلوط مقصد محبوب طبیعت گردان است.

کوه مانشت

کوهی بلند و باشکوه در شمال شرقی ایلام که هم برای کوهنوردی و هم برای گردشگری جذاب است. در دامنه این کوه چشمه های دائمی و مراتع سرسبز قرار دارند.

آبشار چم آو

در نزدیکی شهر قرار دارد و به خصوص در فصل بهار و تابستان میزبان گردشگران زیادی ست که برای فرار از گرما به دامن طبیعت پناه می برند.

دانشگاه ها و آموزش

شهر ایلام دارای چند دانشگاه مهم است که نقش کلیدی در آموزش و توسعه علمی استان ایفا می کنند

• دانشگاه ایلام (مرکز علمی اصلی استان)

• دانشگاه علوم پزشکی ایلام

• دانشگاه پیام نور ایلام

• دانشگاه آزاد اسلامی ایلام

این دانشگاه ها در رشته های مختلف از علوم پایه و انسانی تا پزشکی و مهندسی دانشجو می پذیرند و بخشی از نیروی متخصص منطقه را تربیت می کنند.

غذا و آداب خوراک

غذاهای محلی ایلام بسیار متنوع و خوش طعم هستند. مواد اولیه عمدتاً از دل طبیعت و دامداری منطقه به دست می آیند. از غذاهای معروف می توان به

• کباب کردی (با طعم تند و گوشت محلی)

• کله جوشت (نوعی خورش با سبزیجات محلی)

• شلمین (غذای سنتی شبیه آش)

• آش دوغ کوفته و شیرینی های محلی

چای و نان محلی هم پای ثابت هر سفره ای در ایلام است به ویژه در مهمانی های سنتی.

هنر موسیقی و ادبیات

ایلام در زمینه موسیقی محلی جایگاه خاصی دارد. موسیقی هوره و سوره دی از جمله سبک های اصیل کردی در منطقه ایلام هستند که عمدتاً در مراسم سنتی و سوگواری ها اجرا می شوند.

در زمینه شعر و ادبیات شاعران بومی زیادی با گویش کردی شعر سروده اند و در حوزه ترجمه داستان و نقد ادبی نیز فعالیت های قابل توجهی صورت گرفته است.

حمل ونقل و دسترسی

ایلام با توجه به موقعیت مرزی و کوهستانی اش دارای جاده های پیچ درپیچ و در عین حال زیبایی است. جاده ایلام به مهران یکی از محورهای اصلی تردد زائران به عتبات عالیات در عراق است.

فرودگاه ایلام نیز پروازهای محدودی به شهرهای بزرگ دارد و در حال توسعه زیرساخت های هوایی است. پروژه راه آهن ایلام – کرمانشاه نیز در دستور کار دولت قرار دارد تا دسترسی زمینی ایلام به شبکه ریلی کشور برقرار شود.

چالش ها و چشم اندازها

ایلام با وجود همه ظرفیت ها با چالش هایی نیز روبه رو است

• بیکاری بالا به ویژه در میان جوانان تحصیل کرده

• محرومیت از برخی زیرساخت های بزرگ حمل ونقل

• کمبود مراکز صنعتی مدرن

• مهاجرت نیروی متخصص به دیگر شهرها

با این حال آینده ایلام روشن تر از گذشته دیده می شود. پروژه های صنعتی بزرگ توسعه گردشگری بازارچه های مرزی و توجه دولت به مناطق مرزی نوید رشد و پویایی را می دهد.