اراک

اراک؛ قلب صنعتی ایران با تاریخ و فرهنگی ریشه دار

شهر اراک مرکز استان مرکزی یکی از شهرهای مهم و تأثیرگذار ایران در حوزه صنعت اقتصاد و فرهنگ است. این شهر که در قلب فلات مرکزی ایران واقع شده با پیشینه ای غنی جاذبه های طبیعی و تاریخی متنوع و نقشی بی بدیل در توسعه صنعتی کشور جایگاه ویژه ای در میان شهرهای بزرگ ایران دارد.

موقعیت جغرافیایی اراک کجاست؟

اراک در منطقه ای کوهستانی-دشتی و در ارتفاع حدود ۱۷۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد. این شهر از شمال با شهرستان های تفرش و آشتیان از شرق با محلات و دلیجان از جنوب با خمین و از غرب با شازند هم مرز است. نزدیکی اراک به راه های اصلی کشور و قرار گرفتن در مسیر جاده های ترانزیتی آن را به یکی از گره های مهم ارتباطی ایران تبدیل کرده است.

آب و هوای اراک چگونه است؟

اراک آب وهوایی سرد و نیمه خشک دارد. تابستان ها گرم و خشک و زمستان ها سرد با بارش برف و باران است. به دلیل ارتفاع بالای شهر تغییرات دمای شبانه روزی چشمگیری در اراک دیده می شود. این اقلیم تأثیر بسزایی در کشاورزی و زندگی روزمره مردم شهر گذاشته است.

تاریخچه اراک؛ از قلعه نظامی تا قطب صنعتی

بنیان گذاری اراک در دوران قاجار

تاریخ رسمی اراک به اوایل قرن سیزدهم هجری قمری بازمی گردد. این شهر در زمان فتحعلی شاه قاجار به دستور یوسف خان گرجی یکی از سرداران قاجاری به عنوان یک قلعه نظامی تأسیس شد. در آن زمان نام شهر “سلطان آباد” بود و هدف اصلی از ساخت آن مقابله با شورش های محلی و برقراری امنیت در منطقه بود.

توسعه شهر اراک در دوره پهلوی

با آغاز حکومت پهلوی اراک به تدریج از یک شهر کوچک به یکی از مراکز صنعتی کشور تبدیل شد. احداث کارخانه هایی مانند ماشین سازی اراک واگن پارس و ایرالکو (آلومینیوم ایران) باعث رشد سریع اقتصادی شهر شد. در همین دوران نام شهر از سلطان آباد به اراک تغییر یافت.

اراک در دوران معاصر

پس از انقلاب اسلامی اراک همچنان به عنوان یکی از مراکز صنعتی و آموزشی کشور مطرح ماند. در دهه های اخیر نیز این شهر با توسعه شهرک های صنعتی دانشگاه ها بیمارستان ها و پروژه های عمرانی به یکی از قطب های اقتصادی ایران تبدیل شده است.

جمعیت زبان و فرهنگ مردم اراک

مردم اراک چه زبانی صحبت می کنند؟

زبان رسمی مردم اراک فارسی است. با این حال در میان نسل های قدیمی تر گویش های محلی ویژه ای که آمیخته ای از فارسی کهن ترکی و لری است رایج بوده و هنوز هم در برخی محله ها شنیده می شود.

قومیت و مذهب مردم شهر اراک

بیشتر جمعیت اراک فارس تبار هستند. در عین حال اقوام ترک لر عرب و کرد نیز در این شهر حضور دارند. مذهب اکثریت مردم شیعه دوازده امامی است. این تنوع قومی و مذهبی به غنای فرهنگی شهر افزوده است.

فرهنگ عمومی و سبک زندگی شهر اراک

اراک شهری است با آمیزه ای از سنت و مدرنیته. مردم شهر به حفظ آیین های مذهبی جشن های ملی و رسوم سنتی اهمیت زیادی می دهند. برگزاری مراسم های سنتی در کنار توسعه فرهنگی مدرن هویت ویژه ای به اراک بخشیده است.

اقتصاد و صنعت اراک؛ ستون فقرات اقتصاد ایران

اراک؛ قطب صنایع سنگین ایران

اراک به عنوان “قطب صنایع سنگین” ایران شناخته می شود. وجود کارخانه های بزرگی همچون

• ماشین سازی اراک (تولید ماشین آلات سنگین)

• واگن پارس (تولید واگن های ریلی)

• آلومینیوم ایران (ایرالکو)

• صنایع نفت گاز و پتروشیمی

باعث شده اراک نقشی اساسی در صنعت کشور داشته باشد.

کشاورزی و باغداری در اراک

علاوه بر صنعت کشاورزی نیز در اطراف اراک رونق دارد. محصولاتی مانند گندم جو گردو بادام و سیب در روستاها و مناطق ییلاقی اطراف تولید می شود. باغداری سنتی به ویژه در منطقه ساروق جایگاه ویژه ای دارد.

خدمات و تجارت

اراک همچنین یکی از مراکز مهم خدمات تجارت و بانکداری استان مرکزی است. بازارهای مدرن پاساژها مراکز خدماتی و مراکز خرید در نقاط مختلف شهر توسعه یافته اند.

جاذبه های تاریخی و گردشگری اراک

بازار تاریخی اراک

بازار سنتی اراک یکی از نمونه های برجسته معماری بازارهای ایرانی است. این بازار با ساختار چهارراهی راسته ها سراها و تیمچه های خود هویت اقتصادی و اجتماعی شهر را حفظ کرده است.

موزه حمام چهارفصل

حمام تاریخی چهارفصل که امروزه به موزه مردم شناسی تبدیل شده با کاشی کاری های فوق العاده از آثار برجسته دوره قاجار است و گردشگران بسیاری را جذب می کند.

تالاب میقان

تالاب میقان با وسعتی بالغ بر ۲۵ هزار هکتار در شرق اراک یکی از زیستگاه های مهم پرندگان مهاجر است و اهمیت بالایی از نظر زیست محیطی دارد.

بقعه امامزاده محمد عابد

این زیارتگاه مذهبی با معماری سنتی ایرانی محل زیارت و برگزاری مراسم مذهبی برای مردم منطقه است.

دانشگاه ها و آموزش عالی در اراک

دانشگاه اراک

یکی از قدیمی ترین و معتبرترین دانشگاه های منطقه دانشگاه اراک است که در رشته های مختلف علوم پایه مهندسی کشاورزی و علوم انسانی فعالیت دارد.

دانشگاه علوم پزشکی اراک

این دانشگاه در حوزه آموزش پزشکی دندان پزشکی پرستاری و مامایی فعال است و چندین بیمارستان آموزشی-درمانی را تحت پوشش دارد.

دانشگاه آزاد اسلامی اراک و دانشگاه صنعتی اراک

این دو مرکز بخش عمده ای از بار علمی و تحقیقاتی شهر را به دوش می کشند و نقش مهمی در توسعه علمی استان مرکزی دارند.

حمل ونقل و دسترسی به اراک

فرودگاه اراک

فرودگاه اراک پروازهای داخلی به تهران مشهد کیش و برخی شهرهای دیگر را برقرار کرده و در حال توسعه مسیرهای بین المللی است.

راه آهن و جاده های ارتباطی

اراک به خط راه آهن سراسری ایران متصل است. همچنین جاده های اصلی به تهران اصفهان همدان و جنوب کشور از این شهر عبور می کنند.

حمل ونقل درون شهری

حمل ونقل عمومی در اراک شامل اتوبوس های شهری تاکسی های زرد مینی بوس و تاکسی های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی است.

مشاهیر و چهره های برجسته اراک

• میرزا تقی خان امیرکبیر؛ صدر اعظم نامدار ایران

• آیت الله محمدعلی اراکی؛ از مراجع تقلید شیعه

• دکتر رضا داوری اردکانی؛ فیلسوف معاصر

• استاد فضل الله رضا؛ دانشمند برجسته مهندسی برق

فرهنگ هنر و آیین های مردمی اراک

آیین های سنتی و مذهبی

مراسم عزاداری محرم نوروزخوانی جشن های محلی و مراسم مذهبی در اراک با شکوه خاصی برگزار می شود. هیئت های مذهبی قدیمی در شهر فعالند.

موسیقی سنتی و صنایع دستی

موسیقی سنتی ایرانی خوشنویسی قالی بافی و صنایع چوبی از جمله هنرهای رایج میان مردم اراک هستند.

چالش ها و فرصت های پیش روی اراک

آلودگی هوا

وجود صنایع سنگین باعث آلودگی هوا شده است. نیاز به سیاست های زیست محیطی قوی تر برای کنترل آلودگی احساس می شود.

توسعه پایدار

برنامه های توسعه شهری بر اساس گسترش حمل ونقل عمومی احیای فضاهای سبز و حمایت از صنایع پاک در دستور کار قرار دارد.

جمع بندی چرا اراک یکی از شهرهای کلیدی ایران است؟

اراک شهری با تاریخ فرهنگ صنعت و مردمی تلاشگر است. این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه جایگاه صنعتی برجسته و ظرفیت های بالای فرهنگی نقش بی بدیلی در توسعه ملی ایران دارد. آینده اراک در گروی تداوم مسیر توسعه پایدار حفظ محیط زیست و ارتقای کیفیت زندگی شهروندانش خواهد بود.