ماه بهمن

بهمن یازدهمین ماه در گاه شماری خورشیدی ایران است و در تقویم رسمی پس از دی و پیش از اسفند قرار دارد. این ماه شامل ۳۰ روز است و معمولاً از روز دهم ژانویه آغاز می شود و تا هشتم فوریه ادامه دارد. بهمن در میانه فصل زمستان جای دارد و یکی از سردترین ماه های سال به شمار می رود. بارش برف یخبندان تعطیلی مدارس و شلوغی پیست های اسکی از مشخصه های بارز این بازه زمانی در ایران هستند.

ریشه شناسی واژه بهمن و معنای آن در فرهنگ ایرانی باستان

واژه «بهمن» برگرفته از اوستایی «وهومن» (Vohu Manah) است که به معنی «اندیشه نیک» یا «نیک اندیشی» می باشد. این نام یکی از امشاسپندان دین زرتشتی است و در باورهای کهن ایرانی نماد عقل خرد و اندیشه پاک شناخته می شود. در باورهای زرتشتی بهمن هم نشین گاو مقدس و نگهبان دام ها بوده و اغلب با پرهیز از خشونت و مهربانی نسبت به حیوانات پیوند دارد. از این رو روز دوم هر ماه که به نام بهمن نام گذاری شده به عنوان روزی مقدس برای زرتشتیان اهمیت دارد.

جایگاه برج دلو در اخترشناسی و نسبت آن با ماه بهمن در تقویم خورشیدی

در دانش اخترشناسی و طالع بینی سنتی بهمن با برج «دلو» (Aquarius) مرتبط است. دلو یازدهمین برج فلکی منطقه البروج به شمار می آید و معمولاً از تاریخ ۲۰ ژانویه تا ۱۸ فوریه در نظر گرفته می شود. این تطابق نجومی سبب شده که افرادی که در ماه بهمن به دنیا می آیند تحت تاثیر خصوصیات مربوط به دلو مانند استقلال تفکر آینده نگر و نوگرایی شناخته شوند.

مناسبت های مهم ملی و مذهبی که در ماه بهمن برگزار می شوند

ماه بهمن در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران سرشار از رویدادهای مهم تاریخی و ملی است. مهم ترین آن ها سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ است. این روز تعطیل رسمی بوده و با راهپیمایی های گسترده در سراسر کشور همراه است. همچنین روز ۱۲ بهمن نیز که مصادف با بازگشت امام خمینی از تبعید به ایران در سال ۱۳۵۷ است به عنوان آغاز دهه فجر نام گذاری شده و برنامه های مختلف فرهنگی و سیاسی به مناسبت آن برگزار می گردد.

جشن های باستانی و آیین های زرتشتی مرتبط با ماه بهمن

زرتشتیان در این ماه آیینی به نام «جشن بهمنگان» برگزار می کنند که به احترام امشاسپند بهمن و اندیشه نیک برگزار می شود. این جشن در روز دوم بهمن ماه برگزار می گردد و در آن زرتشتیان به دیدار بزرگان بخشش گرامیداشت دام ها و پرهیز از خشونت روی می آورند. غذاهای گیاهی تهیه می شود و اغلب این آیین با قرائت بخش هایی از اوستا همراه است. بهمنگان از معدود جشن هایی است که هنوز هم در میان زرتشتیان ایران به ویژه در یزد و کرمان با شکوه خاصی برگزار می شود.

ویژگی های آب و هوایی بهمن و تأثیرات آن بر کشاورزی و زندگی روزمره

بهمن یکی از سردترین ماه های سال است و در بسیاری از مناطق ایران با یخبندان شدید بارش برف وزش بادهای سرد و افت محسوس دما همراه است. در مناطق کوهستانی مانند آذربایجان کردستان چهارمحال و لرستان ارتفاع برف به چند متر نیز می رسد. این شرایط آب وهوایی اگرچه رفت وآمد را دشوار می کند اما برای کشاورزی بسیار حیاتی است چراکه بارش های زمستانی ذخایر آبی سفره های زیرزمینی را تقویت می کنند و نقش تعیین کننده ای در کشت بهاره دارند.

رخدادهای مهم تاریخی که در ماه بهمن به ثبت رسیده اند

بهمن ماه در تاریخ معاصر ایران دوره ای سرنوشت ساز بوده است. یکی از مهم ترین رویدادهای آن پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ است که منجر به سقوط رژیم پهلوی و تأسیس جمهوری اسلامی شد. همچنین در همین ماه رویدادهایی چون قیام مردم تبریز در سال ۱۳۵۶ شهادت برخی از بزرگان انقلاب آغاز جنگ های مختلف در دوران معاصر و برگزاری انتخابات مهم ریاست جمهوری یا مجلس نیز اتفاق افتاده اند. بسیاری از این رخدادها هر ساله مورد بازخوانی و تحلیل قرار می گیرند.

نمادهای ماه بهمن در ادبیات فارسی و آثار هنری شاعران و نویسندگان

در ادبیات کلاسیک فارسی بهمن معمولاً نماد سرما سختی و آرامش مرگ آسا است. شاعران بزرگی همچون حافظ مولوی سعدی و فردوسی به صورت نمادین از این ماه برای توصیف وقایع تلخ یا سردی عاطفی بهره برده اند. همچنین در ادبیات معاصر نیز بهمن ماه گاه به عنوان نمادی از تحول تغییر یا حتی نوید بهار و پایان سختی ها به کار رفته است. در سینما و هنرهای تجسمی ایران نیز زمستان و ماه بهمن دستمایه خلق آثار هنری متعددی بوده اند.

ماه بهمن در تقویم های رسمی ایران افغانستان و تاجیکستان

در تقویم رسمی ایران ماه بهمن سی روزه بوده و با ماه های ژانویه و فوریه میلادی هم پوشانی دارد. در افغانستان نیز که از تقویم شمسی استفاده می شود ماه بهمن جایگاهی مشابه دارد. در تاجیکستان نیز گرچه تقویم میلادی رایج تر است اما در فرهنگ عامه و متون رسمی بهمن به عنوان ماهی زمستانی با ویژگی های خاص خود شناخته می شود. در هر سه کشور واژه «بهمن» بار معنایی مشترکی دارد و در نام گذاری ها اشعار و ضرب المثل ها دیده می شود.

جایگاه بهمن در فرهنگ عامه ضرب المثل ها و باورهای مردم

در فرهنگ عامه ایرانی ماه بهمن به عنوان نماد سرمای سخت و گاه نماد قهر طبیعت شناخته می شود. ضرب المثل هایی نظیر «بهمن بی برف بهار بی آب» یا «بهمن اومد کار زمستون تمومه» گویای باورهای دیرینه مردم در مورد اهمیت بارش های این ماه است. برخی نیز معتقدند سرمای بهمن «سوز پایان» دارد یعنی نوید رسیدن بهار را در دل دارد. در مناطق روستایی نشانه هایی مانند طولانی تر شدن روزها یا صداهای خاص پرندگان به عنوان نشانه پایان زمستان و آمدن نوروز تلقی می شود.

بررسی ماه بهمن در تقویم آموزشی اداری و کاری کشور

ماه بهمن در ساختار نظام آموزشی کشور معمولاً زمان آغاز امتحانات پایانی نیم سال اول است. همچنین با توجه به دهه فجر و تعطیلی های آن برنامه های درسی و اداری در این ماه تحت تاثیر قرار می گیرند. برخی مدارس به دلیل برف سنگین تعطیل می شوند و کلاس ها به صورت مجازی برگزار می گردد. در ادارات دولتی نیز اجرای جشن های دهه فجر در قالب سخنرانی ها مسابقات فرهنگی و برنامه های هنری بخشی از تقویم کاری این ماه را تشکیل می دهد.

تقویم کشاورزی در ماه بهمن و آماده سازی برای کشت بهار

اگرچه در ماه بهمن کار کشاورزی در اکثر نقاط ایران متوقف می شود اما این ماه زمان مهمی برای آماده سازی مزارع جهت کشت بهاره است. کشاورزان در این ماه زمین را کوددهی کرده تجهیزات خود را تعمیر می کنند و در مناطقی با هوای معتدل تر شروع به نشاکاری در گلخانه ها می نمایند. کاشت گیاهان پیازی مثل سیر و پیاز نیز در مناطق جنوبی کشور در این بازه زمانی آغاز می شود.

نام گذاری افراد با الهام از ماه بهمن و ریشه های آن در اسامی ایرانی

نام «بهمن» از دیرباز در میان ایرانیان برای نام گذاری فرزندان پسر رایج بوده است. این نام در ادبیات کلاسیک و معاصر به عنوان نام شخصیت های افسانه ای تاریخی و حتی قهرمانان داستانی آمده است. شاهنامه فردوسی شخصیتی با نام «بهمن» را معرفی می کند که یکی از پادشاهان کیانی و فرزند اسفندیار است. امروزه نیز این نام به عنوان یکی از نام های پرمعنا و سنتی ایرانی در میان خانواده ها محبوبیت دارد.

تاثیر ماه بهمن بر تجارت اقتصاد و حمل و نقل در ایران

سرمای شدید و بارش های سنگین در بهمن ماه تأثیر مستقیمی بر وضعیت اقتصادی حمل و نقل و بازارهای داخلی دارد. در این ماه قیمت سوخت به دلیل افزایش مصرف بالا می رود. همچنین بسته شدن جاده های بین شهری و کوهستانی سبب افزایش هزینه حمل و نقل و تأخیر در جابجایی کالاها می شود. برخی از کسب وکارها مانند فروشندگان لباس های زمستانی بخاری های گازی و تجهیزات گرمایشی بیشترین فروش را در این ماه تجربه می کنند.

اهمیت بهمن در بستر تاریخی طبیعی فرهنگی و تقویمی ایران

بهمن ماه در ساختار تقویمی ایران نه تنها به عنوان یازدهمین ماه سال شناخته می شود بلکه به دلیل نقش تاریخی مذهبی فرهنگی و اقلیمی اش جایگاهی منحصر به فرد دارد. از انقلاب اسلامی گرفته تا جشن های باستانی و نمادهای ادبی همه نشان دهنده غنای این ماه در زیست فرهنگی ایرانیان است. بهمن نه تنها پایان بخش زمستان بلکه پلی است به سوی بهار نمادی از پایان سختی ها و امید به آغاز نو است.