تفاوت طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

بازار طلا در ایران همیشه یکی از پناهگاه های امن سرمایه گذاران بوده است. تا چند سال پیش بیشتر مردم خرید «طلای فیزیکی» را تنها راه سرمایه گذاری روی طلا می دانستند از سکه بهار آزادی گرفته تا شمش و زیورآلات. اما از سال 2017 با ورود گواهی سپرده سکه طلا (Gold Certificate) به بورس کالا مدل جدیدی از سرمایه گذاری معرفی شد که هم ریسک کمتری داشت و هم شفاف تر بود.

در این مقاله به زبان ساده و با تکیه بر داده های رسمی تفاوت های این دو نوع سرمایه گذاری را بررسی می کنیم از بازدهی و امنیت گرفته تا مالیات و آینده بازار.

تعریف دقیق طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

طلای فیزیکی همان سکه یا شمشی است که فرد به صورت واقعی در اختیار دارد. مالکیت آن مستقیم است و سرمایه گذار هر زمان بخواهد می تواند آن را بفروشد یا نزد خود نگه دارد. اما گواهی سکه یک اوراق بهادار (Security) است که نشان می دهد دارنده آن مالک مقدار مشخصی سکه در انبار بانک مرکزی یا خزانه بورسی است.

گواهی سکه در بورس کالای ایران (IME) معامله می شود و هر برگه معمولاً معادل یک دهم سکه تمام بهار آزادی است. سرمایه گذار می تواند بدون نیاز به نگهداری فیزیکی به خرید و فروش آن بپردازد.

مزایا و معایب طلای فیزیکی در مقایسه با گواهی سکه برای سرمایه گذاری

طلای فیزیکی ملموس است و حس مالکیت مستقیم ایجاد می کند. با این حال هزینه نگهداری خطر سرقت و کارمزد اجرت ساخت در خرید و فروش از معایب آن است. در مقابل گواهی سکه هزینه نگهداری ندارد خرید و فروش آن سریع تر است و به صورت رسمی در بورس انجام می شود.

ویژگی	طلای فیزیکی	گواهی سکه
مالکیت	مستقیم	غیرمستقیم (از طریق اوراق)
امنیت	ریسک سرقت بالا	ذخیره امن در خزانه
نقدشوندگی	بالا ولی زمان بر	بسیار سریع در بورس
کارمزد	اجرت ساخت و مالیات طلا	کارمزد کارگزاری پایین
شفافیت	کمتر	بسیار بالا

بازدهی و ریسک در تفاوت طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

در سال های 2018 تا 2024 قیمت سکه از حدود 15,000,000 تومان به بیش از 40,000,000 تومان رسیده است رشدی نزدیک به 160%. این رشد هم در بازار فیزیکی و هم در بازار گواهی اتفاق افتاده اما تفاوت اصلی در نقدشوندگی و نوسان روزانه است.

در معاملات گواهی سکه نوسانات روزانه بورس می تواند فرصت های خرید و فروش کوتاه مدت ایجاد کند. اما در بازار فیزیکی قیمت ها معمولاً با تاخیر نسبت به تغییرات جهانی طلا واکنش نشان می دهند.

مالیات کارمزد و قوانین معاملاتی در تفاوت طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

بر اساس مصوبه سازمان امور مالیاتی در سال 2023 خرید و فروش سکه در بازار فیزیکی مشمول مالیات بر ارزش افزوده (Value Added Tax) است. در مقابل معاملات گواهی سپرده سکه در بورس کالا از این مالیات معاف هستند.

کارمزد معاملات گواهی سکه نیز حدود 0.125% از مبلغ معامله است در حالی که خرید سکه فیزیکی شامل کارمزد مالیات و اجرت ساخت می شود که در مجموع ممکن است تا 3% افزایش قیمت نهایی را رقم بزند.

امنیت سرمایه گذاری و شفافیت در تفاوت طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

یکی از مهم ترین نگرانی های سرمایه گذاران امنیت است. نگهداری طلای فیزیکی در منزل ریسک سرقت دارد و بیمه کامل آن دشوار است. اما گواهی سکه در خزانه بانک مرکزی نگهداری می شود و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار (SEO) قرار دارد.

همچنین معاملات گواهی ها کاملاً شفاف و قابل پیگیری هستند هر خریدار و فروشنده در سامانه معاملات رسمی ثبت می شود. این شفافیت باعث شده تا بسیاری از سرمایه گذاران بزرگ ترجیح دهند بخشی از پرتفوی خود را به گواهی سکه اختصاص دهند.

واکنش کارشناسان و مسئولان درباره تفاوت طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

نظرات و اظهارنظرهای رسمی در این زمینه متفاوت بوده است

علی رضایی کارشناس بورس کالا «گواهی سکه باعث شد نقدینگی از بازار فیزیکی پرریسک به سمت بازار شفاف بورس هدایت شود.»
بانک مرکزی (بیانیه 2024) «هدف از گواهی سپرده سکه کنترل التهاب بازار و جلوگیری از احتکار طلاست.»
فعال بازار طلا محمد کشتی آرای «سکه فیزیکی همچنان محبوب مردم است اما نسل جدید به شفافیت بازار گواهی ها اعتماد دارد.»

خط زمانی تحولات مربوط به تفاوت طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

سال	رخداد مهم
2017	عرضه نخستین گواهی سپرده سکه در بورس کالا
2019	رشد معاملات گواهی به بیش از 1 میلیون برگه
2021	افزایش حجم خزانه های بانکی پذیرنده گواهی
2023	معافیت مالیاتی رسمی گواهی های سکه
2025	توسعه سامانه معاملات آنلاین برای سرمایه گذاران خرد

آینده بازار و پیش بینی کارشناسان درباره تفاوت طلای فیزیکی و گواهی سکه برای سرمایه گذاری

کارشناسان معتقدند با دیجیتالی تر شدن بازارها سهم گواهی سکه از کل معاملات طلا در ایران تا سال 2027 به بیش از 60% خواهد رسید. این موضوع می تواند نقدشوندگی و شفافیت بازار طلا را به طور چشمگیری افزایش دهد.

با این حال طلای فیزیکی همچنان به عنوان دارایی ملموس و سنتی جایگاه خود را حفظ خواهد کرد. پیشنهاد می شود سرمایه گذاران بسته به میزان ریسک پذیری بخشی از سرمایه خود را در گواهی و بخشی را در سکه واقعی نگهداری کنند.

طلای فیزیکی مناسب افرادی است که مالکیت مستقیم را ترجیح می دهند و به نگهداری بلندمدت فکر می کنند. اما گواهی سکه انتخابی هوشمندانه برای کسانی است که به دنبال نقدشوندگی بالا امنیت و شفافیت بیشتر هستند.

در نهایت ترکیب هر دو روش می تواند استراتژی متعادلی برای حفظ ارزش پول در برابر تورم باشد.