مراکش

کشور مراکش (Morocco) کشوری در شمال غربی آفریقا است که به واسطه تاریخ و فرهنگ غنی و موقعیت استراتژیک خود در گذرگاه اروپا و آفریقا شناخته می شود. این کشور با داشتن مرزهای طبیعی با اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه و مرزهای زمینی با الجزایر و صحرای غربی جایگاهی مهم در تعاملات اقتصادی فرهنگی و سیاسی منطقه ای و بین المللی دارد.

این کشور به عنوان یکی از پادشاهی های قدیمی جهان میراث دار تمدنی است که از دوران پیشا اسلامی تا به امروز استمرار یافته و با تحولات اجتماعی و سیاسی گسترده ای همراه بوده است.

موقعیت جغرافیایی و اقلیم  کشور مراکش

در منطقه مغرب عربی واقع شده و از نظر جغرافیایی متنوع ترین کشورهای شمال آفریقا محسوب می شود. این کشور با وسعت تقریبی 710,850 کیلومتر مربع دارای مناظر گوناگونی از کوه های بلند اطلس دشت های حاصلخیز غربی بیابان های جنوبی و سواحل طویل در غرب و شمال است.

تنوع اقلیمی چشمگیر است مناطق ساحلی دارای آب وهوای مدیترانه ای با زمستان های معتدل و تابستان های گرم هستند در حالی که نواحی داخلی بیشتر دارای آب وهوای نیمه بیابانی و بیابانی اند.

کوه های اطلس بزرگ و کوچک نیز اقلیم کوهستانی با بارش برف در زمستان را فراهم می کنند. این اقلیم متنوع باعث شده تا مراکش به عنوان یک کشور چهارفصل شناخته شود.

تاریخچه کشور مراکش

سابقه تاریخی به تمدن های بومی آمازیغی (بربری) بازمی گردد که از هزاران سال پیش در این سرزمین زندگی می کردند. فنیقی ها در سواحل شمالی سکونت گزیدند و مراکز تجاری بنیان نهادند.

پس از آن کارتاژها و در نهایت رومی ها نفوذ خود را گسترش دادند. شهرهای تاریخی مانند ولیبیلیس نشانه هایی از معماری و فرهنگ رومی در منطقه به جای گذاشته اند.

در قرن هفتم میلادی اسلام توسط سپاهیان عرب اموی وارد مراکش شد. مردم بربر پس از مدتی اسلام را پذیرفتند و مراکش به زودی به یکی از مراکز مهم تمدن اسلامی بدل شد.

سلسله های بزرگی چون مرابطون و موحدون امپراتوری هایی قدرتمند تشکیل دادند که تا اسپانیا (اندلس) امتداد داشتند. این دوران از نظر علمی فرهنگی و اقتصادی دوران طلایی به شمار می رود.

در قرن 19 و 20 اروپا به ویژه فرانسه و اسپانیا نفوذ خود را در مراکش گسترش دادند. پس از امضای قرارداد فاس در سال 1912 مراکش تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفت. استقلال این کشور در سال 1956 با رهبری محمد پنجم به دست آمد. از آن زمان مراکش در مسیر اصلاحات سیاسی و توسعه گام برداشته است.

صحرای کشور مراکش و اهمیت آن در جغرافیا و گردشگری

صحرای مراکش که بخشی از صحرای بزرگ آفریقا محسوب می شود در جنوب شرقی این کشور گسترده شده است و شامل مناطقی چون مرزوقة زَگورا و اِرگ شِبی می شود. این منطقه با تپه های شنی عظیم آسمان شب شفاف و سکوت وصف ناپذیر خود یکی از چشمگیرترین جاذبه های طبیعی در سراسر شمال آفریقا به شمار می رود.

تپه های شنی مرزوقة که گاهی ارتفاع آن ها به 150 متر می رسد مقصد محبوب گردشگران داخلی و خارجی برای شترسواری اقامت در کمپ های سنتی مشاهده طلوع و غروب آفتاب و نجوم نگری هستند.اهمیت این منطقه فقط به زیبایی طبیعی محدود نمی شود.

صحرای مراکش سکونتگاه تاریخی قبایل بادیه نشین آمازیغ و عرب بوده که سبک زندگی سنتی شان همچنان بخشی از هویت فرهنگی این نواحی است. گردشگری صحرا به منبع مهمی برای درآمد جوامع محلی تبدیل شده و هم زمان چالشی برای حفظ اکوسیستم حساس بیابانی به شمار می رود.

شهرهای سلطنتی کشور مراکش تاریخ زنده در کالبد معماری

این کشور چهار شهر سلطنتی دارد فاس مراکش مکناس و رباط. این شهرها در دوره های مختلف پایتخت پادشاهی بوده اند و هنوز هم نمادهایی از عظمت تاریخی فرهنگی و معماری کشور را در خود حفظ کرده اند. هر یک از این شهرها ویژگی های منحصر به فردی دارند که بازتاب دهنده ی دوران سلطنت خاصی هستند.

فاس که به عنوان پایتخت معنوی شناخته می شود با مدینه ی پرپیچ وخم خود که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد هنوز هم ساختار قرون وسطایی خود را حفظ کرده است با رنگ قرمز ساختمان هایش و میدان معروف جامع الفنا نماد زندگی شهری سنتی و مردمی است.

مکناس با دیوارهای مستحکم و کاخ های شاهانه اش بازمانده ی شکوه دوران سلطان مولای اسماعیل است. رباط پایتخت کنونی کشور شهری مدرن و برنامه ریزی شده است که هویت تاریخی خود را در کنار زیرساخت های نوین حفظ کرده است.

سیاست انرژی های تجدیدپذیر در مراکش

این کشور در دهه اخیر گام های مهمی برای تبدیل شدن به یکی از پیشگامان تولید انرژی های پاک در آفریقا برداشته است. با هدف کاهش وابستگی به واردات انرژی فسیلی و مقابله با تغییرات اقلیمی دولت مراکش پروژه هایی در حوزه انرژی خورشیدی بادی و آبی را توسعه داده است.

مهم ترین پروژه در این زمینه نیروگاه خورشیدی نور در نزدیکی شهر ورزازات است که یکی از بزرگ ترین مجموعه های انرژی خورشیدی در جهان به شمار می رود.علاوه بر آن ظرفیت های گسترده ای برای توسعه انرژی بادی به ویژه در نواحی ساحلی مانند طنجه و تَطوان دارد.

دولت این کشور هدف گذاری کرده که تا سال 2030 بیش از 52 درصد از برق مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند. این سیاست ها نه تنها در جهت توسعه پایدار داخلی است بلکه به مراکش جایگاهی راهبردی در بازار انرژی آفریقا و خاورمیانه می دهد.

ساختار سیاسی و حکومتی کشور مراکش

این کشور یک نظام سلطنتی مشروطه دارد که در آن پادشاه هم به عنوان رئیس دولت و هم فرمانده کل نیروهای مسلح شناخته می شود. قانون اساسی در سال 2011 بازنگری شد و اختیارات بیشتری به نخست وزیر و پارلمان داده شد.

پادشاه محمد ششم که از سال 1999 قدرت را در دست دارد نقش محوری در هدایت اصلاحات اقتصادی و فرهنگی ایفا کرده است. وی همچنین نقش فعالی در سیاست خارجی کشور و گسترش روابط دیپلماتیک با کشورهای آفریقایی و اروپایی داشته است.

نقش زنان در کشور مراکش

نقش زنان در جامعه طی دهه های اخیر دستخوش تحولات گسترده ای شده است. با افزایش سطح آگاهی عمومی توسعه زیرساخت های آموزشی و تغییرات تدریجی در نگرش های فرهنگی زنان توانسته اند جایگاه فعال تری در عرصه های اقتصادی و اجتماعی پیدا کنند.

امروزه بسیاری از زنان در مشاغل رسمی و غیررسمی به ویژه در حوزه های آموزش سلامت خدمات صنایع دستی کشاورزی و گردشگری مشغول به کار هستند. همچنین مراکش با حمایت از پروژه های کارآفرینی زنان و توسعه تعاونی های محلی زمینه بهبود مشارکت اقتصادی زنان را فراهم کرده است.

یکی از مهم ترین عوامل ارتقاء جایگاه زنان افزایش سطح دسترسی به آموزش است. در دو دهه گذشته نرخ سواد زنان به ویژه در مناطق شهری به طرز چشمگیری افزایش یافته و سهم دختران در مقاطع متوسطه و عالی رشد قابل توجهی داشته است.

از سوی دیگر اصلاحات قانونی از جمله بازنگری در “مدونة الأسرة” (قانون خانواده) در سال 2004 نقش مهمی در بهبود وضعیت حقوقی زنان ایفا کرده است.

این اصلاحات به زنان اختیار بیشتری در زمینه هایی چون ازدواج طلاق حضانت فرزند و مالکیت اعطا کرده اند. با این وجود چالش هایی چون ازدواج زودهنگام تبعیض شغلی و تفاوت در دسترسی به منابع مالی و آموزشی در برخی مناطق به ویژه در نواحی روستایی همچنان وجود دارد.حضور زنان در عرصه های سیاسی در حال افزایش است.

در حال حاضر سهمی از کرسی های مجلس به صورت قانونی به زنان اختصاص یافته و تعداد نمایندگان زن در سطح ملی رو به افزایش است. همچنین زنان در پست های مدیریتی وزارتخانه ها شهرداری ها و شوراهای محلی نیز فعالیت دارند.

در حوزه فرهنگ زنان هنرمند نویسنده بازیگر و فیلم ساز مراکشی توانسته اند در سطح بین المللی مطرح شوند. آثار آنان اغلب به مسائل اجتماعی حقوق بشر و تجربه های زنانه در بستر فرهنگ مراکش می پردازد.

موسیقی و جشنواره های فرهنگی در کشور مراکش

موسیقی بخشی جدایی ناپذیر از هویت فرهنگی و اجتماعی این کشور است. سبک های موسیقیایی متنوعی از جمله موسیقی آندلسی گناوه آمازیغی شَعْبی و حسّانی در مناطق مختلف کشور رواج دارند که هرکدام ریشه در تاریخ جغرافیا و هویت قومی مردم دارند.

موسیقی گناوه که در جنوب این کشور رواج دارد با استفاده از سازهایی چون قَراقب و گمبری و تأکید بر ریتم های کوبنده یکی از جذاب ترین جلوه های موسیقیایی مراکش به شمار می رود.در کنار موسیقی جشنواره های فرهنگی نقش مهمی در تقویت تعامل اجتماعی و توسعه گردشگری دارند.

از جمله مهم ترین رویدادها می توان به «فستیوال موسیقی جهانی فاس» «جشنواره فیلم مراکش» و «جشنواره گناوه در الصویر» اشاره کرد که هر ساله میزبان هزاران گردشگر داخلی و بین المللی هستند. این جشنواره ها نه تنها به معرفی میراث فرهنگی مراکش کمک می کنند بلکه بستری برای تبادل فرهنگی با دیگر ملت ها نیز فراهم می آورند.

غذاهای سنتی کشور مراکش و جایگاه آن در فرهنگ

آشپزی مراکشی به عنوان یکی از غنی ترین و متنوع ترین سبک های آشپزی در جهان عرب و آفریقا شناخته می شود. ترکیبی از تأثیرات آمازیغی عربی اندلسی فرانسوی و یهودی باعث شکل گیری طعم ها و روش های پخت منحصر به فرد شده است.

غذاهایی مانند طاجین (خوراک گوشتی با سبزیجات و ادویه) حریره (سوپ مخصوص رمضان) و پاستیلا (پای شیرین و نمکی با گوشت کبوتر یا مرغ) تنها بخشی از تنوع غذایی این کشور را نشان می دهند.

ادویه جات نقش محوری در آشپزی دارند. ترکیباتی مانند راس الحانوت زعفران زیره دارچین و زنجبیل در اغلب غذاها استفاده می شود. غذاخوری های سنتی موسوم به «ریاض» و بازارهای غذایی در شهرهایی چون فاس و مراکش فضایی ویژه برای تجربه غذاهای محلی فراهم کرده اند که تجربه ای عمیق از فرهنگ این کشور را به بازدیدکنندگان ارائه می دهند.

معماری تاریخی کشور مراکش و نمادهای شهری

معماری بازتابی از تاریخ دین و تنوع قومی این سرزمین است. شهرهای باستانی مانند فاس مراکش مکناس و رباط دارای بناهایی هستند که از دوره های اسلامی آندلسی و مراکشی کلاسیک به جا مانده اند.

از جمله نمادهای معماری مراکش می توان به مسجد الکتبیه در مراکش مدرسه بن یوسف برج حسن در رباط و دیوارهای قرمز شهر مراکش اشاره کرد که همگی با استفاده از مصالح محلی چون گل کوبیده و کاشی های رنگارنگ (زلّیج) ساخته شده اند.مفهوم «مدینه» یا بخش قدیمی شهر نیز یکی از عناصر کلیدی شهرسازی در مراکش است.

این فضاها که اغلب در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده اند شامل کوچه های باریک کاروان سراها حمام های عمومی و بازارهای سنتی می شوند. سبک معماری «ریاض» که مبتنی بر حیاط مرکزی با فواره گیاهان و تزیینات هندسی است نشان دهنده ذوق هنری و کارکرد اقلیمی معماری سنتی مراکش است.

قوای سه گانه کشور مراکش

نظام حکومتی شامل سه قوه است مقننه (پارلمان دو مجلسی) مجریه (شامل پادشاه و دولت) و قضائیه. احزاب مختلفی مانند حزب عدالت و توسعه حزب استقلال و حزب اصالت و معاصرت در عرصه سیاسی فعال اند.

جمعیت اقوام و زبان ها در کشور مراکش

بر اساس آمارهای رسمی سال 2022 جمعیت مراکش حدود 37 میلیون نفر است. جمعیت این کشور ترکیبی از اقوام عرب آمازیغ و اقلیت های کوچکی از یهودیان و اروپایی تبارها است. بیش از نیمی از جمعیت کشور را جوانان زیر 30 سال تشکیل می دهند.

تنوع زبانی کشور مراکش

زبان عربی فصیح زبان رسمی کشور است در حالی که زبان آمازیغی نیز جایگاه رسمی یافته است. لهجه های محلی مانند عربی دارجه در مکالمات روزمره کاربرد دارند. زبان فرانسه در سیستم آموزش عالی اقتصاد و دیپلماسی رواج دارد و زبان انگلیسی نیز در حال رشد است.

اقتصاد و منابع طبیعی کشور مراکش

اقتصاد به صورت متنوع و رو به رشد تعریف می شود. این کشور یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان فسفات در جهان است و همچنین در زمینه کشاورزی صنعت شیلات انرژی های تجدیدپذیر و گردشگری فعال است.

مراکش دارای زمین های کشاورزی حاصلخیز است که در تولید زیتون پرتقال سبزیجات گندم و جو نقش مهمی دارند. منابع طبیعی مهم کشور شامل فسفات نقره مس و معادن کوچکتر دیگر هستند.

در سال های اخیر صنایع نساجی خودروسازی داروسازی و فناوری اطلاعات رشد چشمگیری داشته اند. همچنین در توسعه انرژی های پاک به ویژه انرژی خورشیدی و بادی سرمایه گذاری گسترده ای کرده است.

گردشگری در کشور مراکش

این کشور یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری در قاره آفریقا است. سالانه بیش از 12 میلیون گردشگر از جاذبه های این کشور بازدید می کنند. جاذبه های گردشگری معروف:

شهر تاریخی فاس با مدینه ی قدیمی و مدارس دینی، مراکش با بازارها قصرها و میدان جامع الفنا، شفشاون شهر آبی رنگ در کوه های ریف، صحراهای جنوب با شترسواری و اقامتگاه های بادیه نشینی، سواحل آگادیر و الصویر

فرهنگ هنر و آداب و رسوم کشور مراکش

ادبیات مراکش ترکیبی از ادبیات کلاسیک عربی شعر آمازیغی و داستان های محلی است. نویسندگان معاصری چون الطاهر بن جلون و لیلا سلیمانی توانسته اند آثار خود را در سطح بین المللی مطرح کنند.

قالی بافی چرم دوزی ساخت ظروف سرامیکی چوب تراشی و موزاییک سازی (زلّیج) از هنرهای دستی برجسته مراکش هستند که در بازارهای سنتی عرضه می شوند.

آموزش دانشگاه ها و تحقیق در کشور مراکش

نظام آموزشی شامل آموزش ابتدایی متوسطه و دانشگاهی است. دولت تلاش زیادی برای بهبود سطح سواد و دسترسی به آموزش انجام داده است.

دانشگاه هایی مانند محمد پنجم در رباط قاضی عیاض در مراکش و حسن دوم در کازابلانکا از برترین مراکز آموزشی کشور هستند. تحقیقات علمی در حوزه های کشاورزی انرژی های نوین و علوم انسانی در حال گسترش است.

دین و نقش آن در جامعه مراکش

اسلام دین رسمی کشور است و پیروان آن عمدتاً اهل سنت با مذهب مالکی هستند. نقش دین در قانون گذاری آموزش و فرهنگ عمومی پررنگ است.

ماه رمضان عید فطر و عید قربان به طور گسترده در مراکش گرامی داشته می شوند. صوفی گری نیز در برخی مناطق به ویژه در زائرگاه ها مانند مولای ادریس پرطرفدار است.

حمل ونقل فناوری و زیرساخت های کشور مراکش

مراکش دارای شبکه ای گسترده از بزرگراه ها و خطوط ریلی است. قطار پرسرعت LGV بین شهرهای طنجه و کازابلانکا یکی از نمادهای توسعه حمل ونقل کشور است.

دولت پروژه های متعددی برای دیجیتال سازی خدمات دولتی و تقویت استارتاپ های فناوری محور راه اندازی کرده است. شهرهای هوشمند مانند بن گرر نمونه ای از این رویکرد هستند.

روابط خارجی و جایگاه بین المللی کشور مراکش

مراکش نقش فعالی در سیاست خارجی دارد و عضو سازمان هایی چون اتحادیه آفریقا سازمان همکاری اسلامی و سازمان ملل است.

دیپلماسی اقتصادی و فرهنگی کشور مراکش

این کشور تلاش می کند با استفاده از دیپلماسی اقتصادی و فرهنگی نفوذ خود را در غرب آفریقا خاورمیانه و اروپا گسترش دهد. توسعه روابط با چین آمریکا و اتحادیه اروپا در اولویت قرار دارد.

نوآوری و توسعه پایدار در  کشور مراکش

در سال های اخیر مراکش رویکردی فعال در زمینه توسعه پایدار و نوآوری های زیست محیطی اتخاذ کرده است. این کشور با سرمایه گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند نور خورشید و باد قصد دارد وابستگی خود به سوخت های فسیلی را کاهش دهد.

پروژه نور در منطقه ورزازات به عنوان یکی از بزرگ ترین نیروگاه های خورشیدی جهان نمادی از تعهد مراکش به توسعه پایدار است. همچنین برنامه هایی برای کاهش مصرف آب بازچرخانی منابع و حفظ تنوع زیستی در حال اجرا هستند که در چارچوب اهداف توسعه پایدار سازمان ملل تعریف شده اند.

رسانه ها سینما و موسیقی در کشور مراکش

رسانه های مراکش شامل تلویزیون دولتی روزنامه های مستقل و وب سایت های خبری متعددی است که به زبان های عربی فرانسه و گاه انگلیسی فعالیت دارند. صنعت سینمای مراکش نیز در حال رشد است و جشنواره بین المللی فیلم به عنوان یکی از رویدادهای مهم سینمایی منطقه شناخته می شود.

موسیقی سنتی شامل گونه های مختلفی همچون گناوه شعبی آندلسی و موسیقی آمازیغی است که هرکدام بازتابی از فرهنگ چندوجهی کشور هستند.

چشم انداز آینده کشور مراکش

این کشور با تمدنی کهن فرهنگی چندلایه و اقتصادی رو به رشد است. اصلاحات سیاسی توسعه پایدار افزایش نقش جوانان و سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر آینده ای روشن برای این کشور رقم زده اند.

علی رغم چالش هایی نظیر مناقشه صحرای غربی بیکاری جوانان و تغییرات اقلیمی مراکش همچنان در مسیر رشد و پویایی قرار دارد و نقش مهمی در تعیین آینده منطقه ایفا خواهد کرد.