فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟

فومو یا ترس از دست دادن (Fear of Missing Out) اصطلاحی است که برای توصیف احساس نگرانی و اضطراب ناشی از این تصور به کار می رود که دیگران در حال تجربه فرصت ها موفقیت ها یا لحظاتی بهتر هستند. این مفهوم برای اولین بار به صورت علمی در سال 2004 توسط دانشجویان مدرسه کسب وکار هاروارد مطرح شد و بعدها وارد ادبیات روانشناسی شد. فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟

از نگاه خبری فومو دیگر یک احساس فردی ساده نیست بلکه به یک پدیده اجتماعی جهانی تبدیل شده است. در عصر گوشی های هوشمند و اینترنت پرسرعت کاربران به طور مداوم در معرض اطلاعاتی قرار می گیرند که این احساس را تقویت می کند و به اضطراب روانی منجر می شود.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | ریشه های روانشناختی و اجتماعی

از منظر روانشناسی فومو ارتباط مستقیم با نیاز به تعلق (Need for Belonging) و مقایسه اجتماعی (Social Comparison) دارد. انسان ها به طور طبیعی تمایل دارند خود را با دیگران مقایسه کنند و در صورت احساس عقب ماندگی دچار اضطراب شوند.

از نظر اجتماعی فرهنگ رقابتی تبلیغات موفقیت محور و فشار برای «همیشه بهترین بودن» باعث شده فومو به بخشی از تجربه روزمره افراد به ویژه نسل جوان تبدیل شود. این اضطراب اغلب پنهان اما مداوم است.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | نقش شبکه های اجتماعی در تشدید اضطراب

شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام ایکس (X) و تیک تاک بستری برای نمایش نسخه های ویرایش شده از زندگی دیگران فراهم می کنند. کاربران اغلب فقط لحظات موفق شاد و خاص را منتشر می کنند و همین موضوع باعث ایجاد تصویر غیرواقعی از زندگی می شود.

الگوریتم های این پلتفرم ها نیز با تقویت محتوای محبوب احساس عقب ماندن را تشدید می کنند. گزارش های رسانه ای نشان می دهد استفاده مداوم از شبکه های اجتماعی رابطه مستقیمی با افزایش اضطراب ناشی از فومو دارد.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | ارتباط فومو با سلامت روان و استرس مزمن

پژوهش های منتشرشده بین سال های 2015 تا 2023 نشان می دهد فومو با افزایش استرس مزمن (Chronic Stress) اختلال خواب و کاهش رضایت از زندگی مرتبط است. افراد مبتلا به فومو معمولاً احساس نارضایتی دائمی دارند.

روانشناسان هشدار می دهند که تداوم این وضعیت می تواند به اختلالات جدی تری مانند افسردگی و اضطراب فراگیر منجر شود. این موضوع در گزارش های خبری حوزه سلامت روان بارها مورد تأکید قرار گرفته است.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | آمارها تحقیقات و داده های قابل استناد

بر اساس تحقیقات دانشگاه آکسفورد در سال 2019 بیش از 56٪ از کاربران شبکه های اجتماعی درجاتی از فومو را تجربه می کنند. این رقم در گروه سنی 18 تا 34 سال به بیش از 70٪ می رسد.

مطالعه ای دیگر در سال 2021 نشان داد کاربرانی که روزانه بیش از 3 ساعت در شبکه های اجتماعی فعال هستند احتمال تجربه اضطراب ناشی از فومو در آن ها دو برابر بیشتر است.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | تأثیر فومو بر تصمیم گیری های مالی و شغلی

در حوزه اقتصاد و بازار کار فومو باعث تصمیم گیری های عجولانه می شود. خریدهای هیجانی سرمایه گذاری بدون تحلیل و تغییر شغل های ناگهانی از پیامدهای رایج آن هستند.

خبرنگاران اقتصادی بارها گزارش داده اند که فومو در بازارهای مالی به ویژه ارزهای دیجیتال عامل اصلی ضرر بسیاری از سرمایه گذاران تازه کار بوده است.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | واکنش روانشناسان و متخصصان سلامت روان

واکنش متخصصان به پدیده فومو در قالب توصیه ها و هشدارهای رسمی منتشر شده است

اظهارنظرها به صورت خبری

یک روانشناس بالینی «فومو اگر مدیریت نشود به اضطراب مزمن تبدیل می شود.»
انجمن روانشناسی آمریکا «کاهش زمان استفاده از شبکه های اجتماعی می تواند علائم فومو را کاهش دهد.»
متخصص سلامت دیجیتال «آگاهی رسانه ای کلید مقابله با فومو است.»

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | تجربه کاربران و روایت های واقعی

در گزارش های میدانی رسانه ها کاربران از احساس خستگی ذهنی مقایسه مداوم و نارضایتی صحبت می کنند. بسیاری می گویند حتی در لحظات خوش زندگی نیز نگران از دست دادن فرصت های دیگر هستند.

این روایت ها نشان می دهد فومو فقط یک مفهوم تئوریک نیست بلکه تجربه ای واقعی و گسترده در زندگی دیجیتال امروز است.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | راهکارهای علمی برای کنترل و مدیریت فومو

کارشناسان چند راهکار عملی پیشنهاد می کنند

کاهش زمان استفاده از شبکه های اجتماعی
تمرین ذهن آگاهی (Mindfulness)
تمرکز بر اهداف شخصی به جای مقایسه
تعیین زمان مشخص برای آنلاین بودن

این راهکارها در گزارش های سلامت روان به عنوان روش های مؤثر معرفی شده اند.

فومو (FOMO) چیست و چرا باعث اضطراب می شود؟ | آینده فومو در عصر دیجیتال و هوش مصنوعی

با گسترش هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و محتوای شخصی سازی شده برخی کارشناسان معتقدند فومو می تواند پیچیده تر شود. الگوریتم ها دقیق تر از گذشته احساسات کاربران را هدف قرار می دهند.

با این حال افزایش آگاهی عمومی و سواد رسانه ای می تواند نقش مهمی در کنترل این پدیده در آینده ایفا کند.