کوتریموکسازول (Cotrimoxazole)

کوتریموکسازول (Cotrimoxazole) یکی از داروهای پرکاربرد در دنیای پزشکی است که ترکیبی از دو آنتی بیوتیک یعنی سولفامتوکسازول (Sulfamethoxazole) و تریمتوپریم (Trimethoprim) می باشد. این دارو به ویژه در درمان عفونت های باکتریایی تنفسی ادراری و گوارشی کاربرد دارد. به دلیل عملکرد مکمل دو جزء اصلی آن کوتریموکسازول تأثیر بالایی در نابودی باکتری ها از طریق مهار سنتز اسید فولیک آن ها دارد. در ادامه به صورت کامل با کاربردها نحوه مصرف فواید عوارض جانبی و سایر نکات مهم مربوط به این دارو آشنا خواهیم شد.

دارو کوتریموکسازول چیست

کوتریموکسازول یک داروی ترکیبی آنتی بیوتیکی است که از دو ماده فعال تریمتوپریم و سولفامتوکسازول ساخته شده است. هر دوی این ترکیبات با مهار مراحل مختلف در مسیر تولید فولیک اسید در باکتری ها عمل می کنند که نتیجه آن توقف رشد و مرگ سلول های باکتریایی است. این دارو برای اولین بار در دهه 1970 وارد بازار شد و به دلیل طیف اثر گسترده اش به سرعت جای خود را در بین پزشکان باز کرد.

موارد مصرف دارو کوتریموکسازول

کوتریموکسازول در درمان طیف متنوعی از عفونت ها به کار می رود. از مهم ترین کاربردهای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد

عفونت های دستگاه ادراری (مانند سیستیت و پیلونفریت)

برونشیت و عفونت های تنفسی فوقانی و تحتانی

پنومونی ناشی از Pneumocystis jirovecii (بویژه در بیماران مبتلا به HIV)

عفونت های گوارشی نظیر اسهال مسافرتی

عفونت های پوستی و بافت نرم در برخی موارد این دارو به عنوان درمان پیشگیرانه نیز برای بیماران با سیستم ایمنی ضعیف تجویز می شود.

نحوه مصرف دارو کوتریموکسازول

مصرف این دارو باید دقیقاً طبق دستور پزشک انجام شود. معمولاً این دارو به صورت قرص یا سوسپانسیون خوراکی تجویز می شود و دفعات مصرف معمولاً دو بار در روز است. در کودکان دوز دارو بر اساس وزن آن ها تعیین می شود. مصرف دارو با معده پر می تواند به کاهش احتمال بروز عوارض گوارشی کمک کند. دوره مصرف دارو باید کامل شود حتی اگر علائم بیماری زودتر از پایان دوره از بین بروند.

فواید دارو کوتریموکسازول

کوتریموکسازول به دلیل ترکیب دو آنتی بیوتیک مکمل از نظر اثرگذاری قوی تر از مصرف هر یک به تنهایی است. این ویژگی آن را به گزینه ای مؤثر برای درمان عفونت های مقاوم به آنتی بیوتیک های دیگر تبدیل کرده است. همچنین وجود شکل دارویی مایع استفاده از آن را برای کودکان آسان تر کرده است. مصرف صحیح این دارو می تواند موجب کاهش چشمگیر در طول دوره بیماری و علائم مرتبط با آن شود.

عوارض جانبی دارو کوتریموکسازول

مانند بسیاری از داروهای دیگر کوتریموکسازول نیز ممکن است در برخی بیماران عوارضی ایجاد کند. از جمله عوارض شایع می توان به

تهوع استفراغ و درد معده

حساسیت های پوستی و راش

اسهال

سردرد و سرگیجه در موارد نادر اما جدی تر احتمال بروز واکنش های حساسیتی شدید (مانند سندرم استیون-جانسون) مشکلات خونی و نارسایی کلیوی وجود دارد. در صورت مشاهده علائم غیرعادی مصرف دارو باید قطع شده و فوراً به پزشک مراجعه شود.

تداخل دارویی دارو کوتریموکسازول

کوتریموکسازول می تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد و موجب کاهش یا افزایش اثر آن ها شود. برخی از داروهایی که ممکن است با کوتریموکسازول تداخل داشته باشند عبارتند از

داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین

داروهای ضد دیابت خوراکی

داروهای مدر (مانند فوروزماید)

مهارکننده های ACE

متوترکسات این تداخلات ممکن است خطر خونریزی افت قند خون یا سمیت کلیوی را افزایش دهند. بنابراین اطلاع رسانی به پزشک درباره داروهای مصرفی فعلی ضروری است.

چه کسانی نباید از کوتریموکسازول استفاده کنند

برخی افراد نباید از این دارو استفاده کنند مگر با نظر پزشک و تحت نظارت دقیق. این افراد شامل

کسانی که به سولفونامیدها یا تریمتوپریم حساسیت دارند

نوزادان زیر 6 هفتهبیماران مبتلا به بیماری های شدید کلیوی یا کبدی

افراد مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود فولات

زنان باردار در سه ماهه سوم و مادران شیرده استفاده نادرست از این دارو در این گروه ها می تواند منجر به عوارض شدید و حتی تهدیدکننده حیات شود.

نکات مهم و هشدارها درباره کوتریموکسازول

بهتر است در زمان مصرف این دارو میزان مصرف مایعات افزایش یابد تا از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری شود.

مصرف همزمان این دارو با الکل توصیه نمی شود زیرا ممکن است موجب افزایش عوارض گوارشی یا پوستی شود.

در صورتی که بیمار در زمان مصرف دچار علائمی مانند تب گلودرد خستگی شدید یا زردی پوست شود باید مصرف دارو را قطع کرده و سریعاً به پزشک مراجعه کند.

افرادی که سابقه بیماری های خونی دارند باید با احتیاط بیشتری از این دارو استفاده کنند.

پرسش های رایج درباره کوتریموکسازول

آیا کوتریموکسازول برای درمان کرونا کاربرد دارد؟

خیر کوتریموکسازول یک داروی آنتی بیوتیکی است و تنها در صورت بروز عفونت باکتریایی ثانویه در بیماران کرونایی ممکن است توسط پزشک تجویز شود.

آیا مصرف کوتریموکسازول در دوران بارداری بی خطر است؟

مصرف این دارو در دوران بارداری به ویژه در سه ماهه اول و سوم ممکن است خطرناک باشد و باید فقط در صورت ضرورت و با نظر پزشک انجام شود.

آیا مصرف طولانی مدت کوتریموکسازول عوارض دارد؟

بله مصرف طولانی مدت بدون نظارت پزشکی می تواند منجر به مقاومت باکتریایی آسیب کلیه یا کاهش سلول های خونی شود.

چه مدت باید کوتریموکسازول را مصرف کرد؟

مدت مصرف بستگی به نوع و شدت عفونت دارد. معمولاً دوره درمان بین 5 تا 14 روز است اما باید دقیقاً طبق دستور پزشک دنبال شود.