علی نصیریان

علی نصیریان (Ali Nassirian) یکی از برجسته ترین چهره های هنرهای نمایشی ایران با بیش از هفت دهه فعالیت در عرصه های تئاتر سینما و تلویزیون است. او نقش بی بدیلی در شکل گیری و توسعه هنر نمایش در کشور ایفا کرده است با بهره گیری از سنت های نمایشی ایرانی و تلفیق آن با تکنیک های مدرن سبک منحصربه فردی را در بازیگری و نمایشنامه نویسی خلق کرده است.

در این مقاله به بررسی زندگی نامه فعالیت های هنری آثار مهم جوایز و افتخارات سبک بازیگری و زندگی شخصی علی نصیریان می پردازیم.

زندگی نامه علی نصیریان

علی نصیریان در سال 1935 میلادی در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. از همان دوران کودکی علاقه مندی به هنر در وجود او شکل گرفت و با مطالعه کتاب هایی چون “هنر تئاتر” به دنیای نمایش علاقه مند شد.

پس از بسته شدن تئاتر سعدی در سال 1953 میلادی نصیریان به هنرستان هنرپیشگی رفت جایی که با چهره هایی چون فهیمه راستکار بیژن مفید و جعفر والی هم دوره بود.

در سن 19 سالگی با شاهین سرکیسیان آشنا شد و تحت تأثیر آموزش های او با متد استانیسلاوسکی آشنا گردید. این آشنایی نقطه عطفی در مسیر هنری نصیریان بود و او را به سمت بازیگری حرفه ای سوق داد.

شروع فعالیت هنری علی نصیریان

نصیریان فعالیت حرفه ای خود را در دهه 1950 میلادی آغاز کرد. در سال 1956 میلادی نمایشنامه “بلبل سرگشته” را نوشت و برای آن جایزه نخستین مسابقه نمایشنامه نویسی را دریافت کرد.

او با الهام از آثار صادق هدایت نمایشنامه هایی چون “افعی طلایی” را نوشت و به روی صحنه برد. در سال 1963 میلادی با دریافت بورس تحصیلی به آمریکا رفت و به مطالعه تئاتر پرداخت. پس از بازگشت به ایران به فعالیت در رادیو تلویزیون و سینما پرداخت و نقش های ماندگاری را ایفا کرد.

آثار مهم علی نصیریان

علی نصیریان در طول بیش از هفت دهه فعالیت هنری در آثار سینمایی تلویزیونی و نمایشی متعددی حضور داشته که هر یک به نحوی نقش ماندگاری در فرهنگ و هنر ایران ایفا کرده اند.

او نه تنها بازیگر قابلی است بلکه انتخاب های هنرمندانه اش باعث شده در بسیاری از آثار برجسته تاریخ سینمای ایران بدرخشد. در ادامه برخی از مهم ترین و تأثیرگذارترین آثار علی نصیریان را به تفصیل بررسی می کنیم

گاو (1969)

فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی یکی از نخستین نمونه های موج نو در سینمای ایران است. نصیریان در این فیلم نقش «مش اسلام» را بازی می کند شخصیتی که پس از مرگ گاوش دچار بحرانی روانی می شود. بازی نصیریان در این فیلم هرچند کوتاه تر از نقش های اصلی بود اما بسیار تأثیرگذار و قوی ظاهر شد.

«گاو» نخستین فیلمی بود که ایران را در سطح جهانی به عنوان کشوری صاحب سینمای جدی معرفی کرد و حضور نصیریان در آن نشان از اعتبار و جایگاه او حتی در آن سال ها دارد.

آقای هالو (1970)

در فیلم «آقای هالو» به کارگردانی داریوش مهرجویی نصیریان در قالب شخصیت هالو انسانی ساده دل و مهربان که از شهرستان به پایتخت می آید به شکلی طنزآمیز و در عین حال تلخ تضادهای اجتماعی و فرهنگی ایران را به تصویر می کشد. این فیلم ترکیبی از کمدی تراژدی و نقد اجتماعی است و بازی نصیریان در نقش اول آن مورد تحسین گسترده قرار گرفت.

«آقای هالو» از جمله فیلم هایی است که در عین سادگی پیچیدگی های عاطفی و اجتماعی فراوانی دارد و اجرای نصیریان آن را به شاهکاری به یادماندنی تبدیل کرده است.

پستچی (1972)

یکی از عمیق ترین بازی های نصیریان در سینما در فیلم «پستچی» به کارگردانی داریوش مهرجویی رقم خورد. او در این فیلم نقش مردی را ایفا می کند که با فقر بی عدالتی و فشارهای روانی درگیر است.

این فیلم روایتی روانشناسانه از جامعه ای بحران زده و انسان هایی درگیر در تردید و تنهایی است. نصیریان با بهره گیری از نگاه سکوت و زبان بدن شخصیت پیچیده خود را به شکلی قابل لمس و تأثیرگذار به نمایش می گذارد.

ناخدا خورشید (1986)

«ناخدا خورشید» به کارگردانی ناصر تقوایی اقتباسی موفق از رمان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی است. نصیریان در این فیلم در نقش «مکنده» ظاهر می شود شخصیتی که ترکیبی از قدرت خشونت و زیرکی است. این نقش برخلاف بسیاری از نقش های پیشین او رنگی تیره تر و جنبه ای منفی دارد.

بازی او در این فیلم یکی از کامل ترین نمونه های بازیگری در سینمای ایران محسوب می شود و از لحاظ شخصیت پردازی در کلاس جهانی قابل بررسی است. فیلم نیز با تصویربرداری خیره کننده و داستانی پرکشش از آثار ماندگار سینمای ایران باقی مانده است.

بوی پیراهن یوسف (1995)

فیلم «بوی پیراهن یوسف» ساخته ابراهیم حاتمی کیا روایتی انسانی و احساسی از پدری است که سال هاست چشم انتظار بازگشت پسر مفقودالاثرش از جنگ است. نصیریان در این فیلم نقش پدری را ایفا می کند که با ایمانی راسخ از بازگشت پسرش ناامید نمی شود.

این نقش بسیار احساسی ترکیبی از درد امید انتظار و عشق پدرانه است. او با نگاهی نافذ و گفتاری آرام احساساتی را به بیننده منتقل می کند که کمتر بازیگری توان ابراز آن را دارد. این فیلم یکی از تاثیرگذارترین آثار سینمای پس از انقلاب اسلامی ایران است.

مسخره باز (2019)

در فیلم «مسخره باز» به کارگردانی همایون غنی زاده نصیریان در نقش «آقای صاحب» حضوری متفاوت و بسیار خلاقانه دارد. این فیلم با روایتی سوررئال و سبک بصری خاص فضای متفاوتی را ارائه می دهد و نصیریان در میان بازیگران جوان و متفاوت فیلم با قدرت و تجربه خاصی می درخشد.

بازی او در این فیلم ترکیبی از طنز دیالوگ گویی درخشان و شخصیت پردازی قوی است. این نقش برای نصیریان جایزه سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد در جشنواره فیلم فجر را به ارمغان آورد.

آثار نمایشی ماندگار علی نصیریان

علی نصیریان در کنار فعالیت های سینمایی از پیشگامان تئاتر ایران نیز محسوب می شود. او نه تنها در نمایش های مختلف بازی کرده بلکه نویسنده و کارگردان نمایش نامه هایی تأثیرگذار نیز بوده است

بنگاه تئاترالاین نمایش نامه طنز با نگاه اجتماعی نوشته شده و از نمایش های محبوب و پرتماشاگر تاریخ تئاتر ایران است. نصیریان با ترکیب سیاه بازی و طنز مدرن اثری خلق کرده که همچنان تازگی خود را حفظ کرده است.

سیاه در این نمایش او با بهره گیری از شخصیت سنتی «سیاه» در نمایش های ایرانی نگاهی نقادانه به روابط قدرت فقر و تبعیض اجتماعی دارد.

امیر ارسلان بازآفرینی داستان حماسی «امیر ارسلان نامدار» در قالبی نمایشی و با تلفیق موسیقی و حرکت از جمله ابتکارات هنری نصیریان در زمینه تئاتر بود.

جوایز و افتخارات علی نصیریان

علی نصیریان در طول بیش از ۷۰ سال فعالیت هنری جوایز و افتخارات متعددی را در سطح ملی و بین المللی کسب کرده که نشان دهنده جایگاه استثنایی او در تاریخ فرهنگ و هنر ایران است.

این جوایز نه تنها به خاطر توانایی های بازیگری او بوده بلکه به واسطه نقش پررنگش در اعتلای تئاتر ملی سینمای اندیشمند و تربیت نسل های هنرمند نیز اهدا شده اند. در ادامه نگاهی دقیق تر داریم به مهم ترین جوایز و افتخاراتی که علی نصیریان در طول عمر هنری خود کسب کرده است

دریافت نشان درجه یک فرهنگ و هنر از رئیس جمهور وقت سید محمد خاتمی

در سال های ابتدایی دهه 2000 میلادی دولت وقت جمهوری اسلامی ایران نشان درجه یک فرهنگ و هنر را به علی نصیریان اهدا کرد. این نشان که یکی از بالاترین افتخارات فرهنگی کشور به شمار می رود به هنرمندانی تعلق می گیرد که سهمی مؤثر در گسترش و تعمیق فرهنگ ملی داشته اند.

نصیریان با دهه ها حضور فعال در تئاتر سینما و تلویزیون با آثاری عمیق انسانی و ریشه دار شایسته چنین افتخاری بود. این نشان را رئیس جمهور وقت سید محمد خاتمی به او اهدا کرد و در آن مراسم از او به عنوان “ستون پایدار هنر ایرانی” یاد شد.

دریافت نشان درجه یک دانش از سوی رئیس جمهور وقت محمود احمدی نژاد

در ادامه تکریم و شناسایی خدمات فرهنگی-آموزشی علی نصیریان در سال های بعد نیز از سوی دولت محمود احمدی نژاد نشان درجه یک دانش به این هنرمند برجسته تعلق گرفت. این نشان معمولاً به شخصیت هایی اهدا می شود که علاوه بر تخصص در حرفه خود در انتقال دانش و پرورش نسل بعدی در آن حوزه نیز مؤثر بوده اند.

نصیریان در طول دهه ها نه تنها بازیگر بزرگی بود بلکه با نوشتن تدریس و کارگردانی تأثیر آموزشی قابل توجهی در عرصه هنرهای نمایشی داشت.

چهره ماندگار هنرهای نمایشی در نخستین همایش چهره های ماندگار (2001)

در سال 2001 میلادی نخستین دوره از همایش چهره های ماندگار در ایران برگزار شد. این رویداد ملی با هدف معرفی و بزرگداشت شخصیت هایی برگزار شد که در حوزه های گوناگون علمی فرهنگی و هنری اثرگذار بودند. علی نصیریان با پیشینه ای غنی در تئاتر سینما و ادبیات نمایشی به عنوان چهره ماندگار در هنرهای نمایشی برگزیده شد.

انتخاب او در نخستین دوره این همایش نشان از اجماع گسترده در میان هنرمندان منتقدان و مسئولان فرهنگی درباره جایگاه ممتاز او در تاریخ هنر ایران داشت.

برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم «مسخره باز» (2019)

یکی از افتخارات بزرگ نصیریان در سال های اخیر دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای بازی در فیلم «مسخره باز» در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر در سال 2019 میلادی بود. این جایزه نشان داد که حتی در دهه نهم زندگی نصیریان همچنان قدرت بازیگری خارق العاده اش را حفظ کرده است.

نقش او در این فیلم ترکیبی از طنز فلسفه و قدرت دیالوگ گویی بود و توانست نظر مثبت منتقدان و تماشاگران را هم زمان به خود جلب کند. دریافت این سیمرغ مهر تأییدی دوباره بر جاودانگی استعداد هنری او بود.

افتخارات غیررسمی و محبوبیت مردمی علی نصیریان

علاوه بر جوایز رسمی علی نصیریان همواره از محبوبیت ویژه ای در میان مردم و جامعه هنری برخوردار بوده است. بسیاری از بازیگران جوان او را نه فقط یک بازیگر بلکه معلمی بزرگ می دانند.

حضور او در برنامه ها و جشنواره های مختلف همواره با احترام و تحسین فراوان همراه بوده و مردم از نسل های گوناگون او را به عنوان یکی از صادق ترین و باوقارترین هنرمندان تاریخ ایران به یاد می آورند.

او بارها از سوی رسانه ها و نظرسنجی های مردمی به عنوان یکی از «محبوب ترین بازیگران تاریخ ایران» شناخته شده و بارها مهمان افتخاری در برنامه های بزرگ ملی و تلویزیونی بوده است. همچنین در بسیاری از جشنواره ها حتی اگر نامزد یا برنده نبوده به احترام جایگاهش از او تقدیر شده است.

سبک بازیگری علی نصیریان

سبک بازیگری علی نصیریان ترکیبی از سنت های نمایشی ایرانی و تکنیک های مدرن است. او با بهره گیری از عناصر نمایش های سنتی مانند سیاه بازی نقالی و پرده خوانی توانست سبک منحصربه فردی را در بازیگری خلق کند.

نصیریان معتقد است که تئاتر باید بازتاب دهنده فرهنگ و هویت ملی باشد و به همین دلیل همواره تلاش کرده است تا نمایش هایی با مضامین ایرانی به روی صحنه ببرد.

زندگی شخصی علی نصیریان

علی نصیریان در زندگی شخصی خود نیز فردی متعهد و خانواده دوست است. او همواره تلاش کرده است تا تعادل بین زندگی حرفه ای و شخصی خود را حفظ کند. نصیریان به عنوان فردی با اخلاق و متواضع شناخته می شود و همکارانش از او به عنوان الگویی در رفتار و حرفه ای گری یاد می کنند.

در مجموع علی نصیریان با بیش از هفت دهه فعالیت هنری نقش بی بدیلی در توسعه و ترویج هنرهای نمایشی در ایران ایفا کرده است. او با تلفیق سنت و مدرنیته سبک منحصربه فردی را در بازیگری و نمایشنامه نویسی خلق کرده و آثار ماندگاری را از خود به جای گذاشته است.

نصیریان نه تنها به عنوان بازیگر بلکه به عنوان نویسنده و کارگردان نیز تأثیرگذار بوده و نسل های آینده از میراث هنری او بهره مند خواهند شد.

تأثیر علی نصیریان بر تئاتر معاصر ایران

علی نصیریان بی تردید یکی از ارکان مهم تئاتر معاصر ایران است. او نه تنها در زمینه بازیگری بلکه در مقام نویسنده کارگردان و مدرس نیز تأثیرگذار بوده است. نصیریان در دورانی فعالیت هنری خود را آغاز کرد که تئاتر ایران در حال گذار از تئاتر سنتی به تئاتر مدرن بود.

او با درک عمیق از نمایش های سنتی ایرانی مانند تعزیه نقالی و روحوضی توانست این عناصر را با سبک های مدرن بازیگری تلفیق کند و نمایش هایی ارائه دهد که هم برای تماشاگر ایرانی آشنا بود و هم از منظر زیبایی شناسی مدرن قابل تأمل.

نقش او در بنیان گذاری گروه هنر ملی و مشارکت در تدوین سیاست های نمایشی در دهه های 1960 و 1970 میلادی از دیگر جنبه های تأثیرگذاری او بر تئاتر ایران است.

در این دوران نصیریان نمایش نامه هایی نوشت که ساختاری مدرن اما محتوایی بومی داشتند از جمله “بلبل سرگشته” و “بنگاه تئاترال”. این نمایش ها در کنار جنبه های سرگرم کننده نقدی اجتماعی نیز در خود داشتند و گاه به مسائل سیاسی روز نیز می پرداختند.

نقش آفرینی در تلویزیون و محبوبیت عمومی

نصیریان تنها در تئاتر و سینما فعال نبود بلکه در تلویزیون نیز حضور چشمگیری داشت. سریال هایی نظیر “هزاردستان” ساخته علی حاتمی و “شهرزاد” به کارگردانی حسن فتحی از مهم ترین آثار تلویزیونی او به شمار می روند. نقش آفرینی او در “هزاردستان” در نقش مفتش شش انگشتی به یکی از ماندگارترین و تأثیرگذارترین بازی های تاریخ تلویزیون ایران تبدیل شد.

او با ترکیب طنز تلخ قدرت بازی در سکوت و بهره گیری از زبان بدن شخصیت هایی خلق کرد که حتی پس از گذشت دهه ها همچنان در حافظه مخاطب زنده اند.در دهه 2010 میلادی بازی او در سریال “شهرزاد” باعث شد نسل جوان تری از مخاطبان با کارنامه کاری و سبک بازیگری اش آشنا شوند.

نصیریان در این سریال در نقش بزرگ آقا پدرخوانده ای قدرتمند و در عین حال عاطفی ظاهر شد که در خاطره ی بینندگان ماندگار شد. محبوبیت عمومی او به دلیل صداقت در بازی احترام به مخاطب و فروتنی در رفتارهای رسانه ای همواره رو به رشد بوده است.

نگاه علی نصیریان به مفهوم «بازیگر حرفه ای»

نصیریان معتقد است که بازیگر حرفه ای تنها فردی نیست که بتواند دیالوگ ها را درست ادا کند یا نقش را حفظ کند. از نگاه او بازیگر حرفه ای باید فرهنگ تاریخ و روانشناسی جامعه اش را بشناسد و توانایی تحلیل نقش را داشته باشد. او همواره تأکید کرده است که بازیگری باید نتیجه مطالعه و پژوهش باشد نه صرفاً تکرار و اجرا.

او در مصاحبه های متعددی عنوان کرده که بازیگری یک فرآیند زنده و پویا است یعنی یک بازیگر باید بتواند در هر اجرا چیز جدیدی کشف کند و به نقش اضافه نماید. این نگاه باعث شده تا هر نقش آفرینی نصیریان حتی در آثاری که ممکن است محتوای ضعیف تری داشته باشند همچنان برجسته و اثرگذار جلوه کند.

همکاری های برجسته با کارگردانان بزرگ ایرانی

در کارنامه هنری علی نصیریان همکاری با کارگردانان بزرگ سینمای ایران به چشم می خورد. او با چهره هایی مانند داریوش مهرجویی ناصر تقوایی علی حاتمی رخشان بنی اعتماد و ابراهیم حاتمی کیا همکاری داشته است. این تعاملات موجب شده است که نصیریان در نقش هایی ظاهر شود که از نظر دراماتیک و محتوایی بسیار غنی هستند.

یکی از مثال های درخشان این همکاری ها فیلم “ناخدا خورشید” به کارگردانی ناصر تقوایی است که در آن نصیریان نقشی محوری ایفا می کند. بازی روان ظریف و عمیق او در این فیلم همچنان از نمونه های ممتاز بازیگری در سینمای ایران محسوب می شود.

همچنین در فیلم “بوی پیراهن یوسف” نقش پدری را ایفا کرد که سال ها منتظر بازگشت فرزند مفقودالاثرش است نقشی که هم در سطح احساسی و هم در سطح اجتماعی تأثیر عمیقی بر مخاطب گذاشت.