سید عباس عراقچی (Abbas Araghchi) (متولد ۱۴ آذر ۱۳۴۱/۵ دسامبر ۱۹۶۲) از دیپلمات های برجسته جمهوری اسلامی ایران و از تابستان ۱۴۰۳ وزیر امور خارجه دولت مسعود پزشکیان است. او سال ها در مذاکرات هسته ای ایران از جمله برجام ۲۰۱۵ و گفت وگوهای منطقه ای نقش مهمی ایفا کرده و به عنوان یکی از چهره های کلیدی دیپلماسی معاصر ایران شناخته می شود.

زندگی شخصی و خانوادگی سید عباس عراقچی

سید عباس عراقچی در تهران و در خانواده ای مذهبی و بازرگان پیشه متولد شد. پدرش تاجر فرش بود و دو برادر بزرگ ترش نیز در تجارت فعالیت داشتند. عراقچی در سن ۱۷ سالگی پدر خود را از دست داد و مسئولیت خانوادگی زیادی بر دوش او افتاد.

او ابتدا با بهاره عبداللهیان ازدواج کرد که حاصل آن سه فرزند است. پس از جدایی با آرزو احمدوند ازدواج نمود و صاحب یک دختر شد. برادرزاده اش سید احمد عراقچی مدتی معاون ارزی بانک مرکزی ایران بود.

تحصیلات دانشگاهی سید عباس عراقچی

سید عباس عراقچی تحصیلات خود را در دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه آغاز کرد. سپس کارشناسی ارشد علوم سیاسی را از دانشگاه آزاد اسلامی تهران دریافت نمود و در سال ۱۹۹۶ میلادی دکترای اندیشه های سیاسی را از دانشگاه کِنت انگلستان اخذ کرد. پایان نامه دکترای او درباره «مشارکت سیاسی در اندیشه سیاسی اسلامی قرن بیستم» است.

آغاز فعالیت دیپلماتیک سید عباس عراقچی

سید عباس عراقچی در سال ۱۳۶۷ به وزارت امور خارجه پیوست. نخستین مسئولیت های او شامل کارشناس سازمان کنفرانس اسلامی و ریاست اداره مطالعات خلیج فارس بود. سپس به سمت معاون پژوهشی وزارت خارجه و بعد سفیر ایران در فنلاند و ژاپن منصوب شد.

این تجربه ها عراقچی را به یکی از چهره های فنی و تحلیلی وزارت خارجه تبدیل کرد و زمینه ساز ورود او به مذاکرات کلان هسته ای شد.

سخنگویی وزارت خارجه و معاونت بین الملل سید عباس عراقچی

در اردیبهشت ۱۳۹۲ سید عباس عراقچی به عنوان سخنگوی وزارت خارجه منصوب شد. چند ماه بعد محمدجواد ظریف او را به سمت معاون حقوقی و بین الملل برگزید.

در این سمت عراقچی عضو اصلی تیم مذاکرات برجام با گروه ۱+۵ شد و به عنوان نفر دوم تیم مذاکره کننده شناخته می شد. او در توافق ژنو ۲۰۱۳ توییت معروف «دود سفید برآمد» را منتشر کرد که بازتاب گسترده ای یافت.

معاونت سیاسی و شورای راهبردی سید عباس عراقچی

در دی ۱۳۹۶ سید عباس عراقچی به معاونت سیاسی وزارت خارجه منصوب شد و تا شهریور ۱۴۰۰ در این جایگاه باقی ماند. پس از پایان دولت روحانی او دبیر شورای راهبردی روابط خارجی ایران شد. این سمت باعث شد نقش او در طراحی سیاست خارجی کلان ایران ادامه پیدا کند.

وزارت امور خارجه سید عباس عراقچی

پس از سانحه بالگرد ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ که منجر به درگذشت حسین امیرعبداللهیان شد نام سید عباس عراقچی به عنوان گزینه اصلی وزارت خارجه مطرح گردید.

در مرداد ۱۴۰۳ او با کسب ۲۴۷ رأی موافق از ۲۸۸ نماینده مجلس به عنوان وزیر امور خارجه دولت پزشکیان انتخاب شد و رسماً سکان دستگاه دیپلماسی ایران را به دست گرفت.

نقش سید عباس عراقچی در مذاکرات هسته ای ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۵ سید عباس عراقچی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را در عمان هدایت کرد. او در مصاحبه با رسانه های بین المللی جمله معروف «توپ در زمین آمریکا است» را بیان کرد.

در ژوئیه ۲۰۲۵ با آغاز جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل و حملات هوایی آمریکا عراقچی اعلام کرد بدون ضمانت امنیتی و جبران خسارات مذاکرات ادامه نخواهد یافت.

دیدگاه های سیاسی و استراتژی سید عباس عراقچی

سید عباس عراقچی برجام را دستاوردی تاریخی می داند و تاکید دارد که این توافق به مشروعیت بخشی برنامه هسته ای ایران کمک کرد. او معتقد است دیپلماسی بهترین راه برای جلوگیری از جنگ و حفظ منافع ملی است.

او همچنین بارها گفته است که ایران به دنبال بمب اتم نیست اما حق قانونی غنی سازی صلح آمیز را کنار نخواهد گذاشت.

تعاملات بین المللی سید عباس عراقچی در ۲۰۲۵

در تابستان ۲۰۲۵ سید عباس عراقچی سفرهای دیپلماتیک متعددی داشت. او با وزرای خارجه هند امارات چین و روسیه دیدار کرد و در اجلاس شانگهای و بریکس حضور یافت.

او همچنین در دیدار با دبیرکل سازمان ملل بر لزوم احترام به حق حاکمیت ایران و پایان تحریم های یک جانبه تاکید کرد.

عراقچی تألیفات متعددی در زمینه دیپلماسی سیاست خارجی و مذاکرات بین المللی دارد. برخی از مهم ترین کتاب های او عبارتند از

۱. راز سر به مهر برجام (۶ جلد)

این مجموعه ۶ جلدی یکی از جامع ترین منابع در زمینه مذاکرات هسته ای ایران است. عراقچی در این کتاب ها به صورت دقیق و مستند روند مذاکرات برجام را از ابتدا تا امضا و اجرا شرح داده است. ویژگی مهم این اثر

• ارائه جزئیات پشت صحنه مذاکرات
• بیان تجربیات شخصی به عنوان عضو ارشد تیم مذاکره کننده
• تحلیل فنی و حقوقی متن برجام این مجموعه به عنوان یک منبع ارزشمند برای پژوهشگران روابط بین الملل و دانشجویان دیپلماسی شناخته می شود.

۲. دیپلماسی آب های فرامرزی

این کتاب به یکی از مهم ترین موضوعات استراتژیک یعنی مدیریت منابع آبی مشترک بین کشورها می پردازد. عراقچی که ریاست کمیته آب های فرامرزی ایران را نیز بر عهده داشته در این کتاب

• چالش های حقوقی و زیست محیطی آب های مشترک را بررسی می کند.
• راهکارهای دیپلماتیک برای حل مناقشات آبی بین المللی ارائه می دهد. این کتاب برای دانشجویان محیط زیست حقوق بین الملل و سیاست منطقه ای اهمیت زیادی دارد.

۳. ایران تایشی (ایران و ژاپن)

کتاب “ایران تایشی” حاصل دوران مأموریت عراقچی به عنوان سفیر ایران در ژاپن است. این کتاب

• به بررسی روابط تاریخی فرهنگی و اقتصادی ایران و ژاپن می پردازد.
• تجربه های دیپلماتیک عراقچی در شرق آسیا را روایت می کند.
• نشان می دهد چگونه تفاوت های فرهنگی می تواند بر مذاکرات و تعاملات سیاسی تأثیر بگذارد.

۴. قدرت مذاکره (۱۴۰۲)

جدیدترین کتاب عراقچی که در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است یک راهنمای جامع در مورد اصول و تکنیک های مذاکره است. مهم ترین ویژگی های این کتاب

• ترکیب دانش نظری با تجربه عملی او در مذاکرات برجام.
• آموزش مراحل آماده سازی مدیریت جلسات و رسیدن به توافق.
• مناسب برای مدیران دانشجویان روابط بین الملل و حتی مذاکرات تجاری.

کتاب «قدرت مذاکره» به عنوان یکی از منابع مهم آموزش مذاکرات سیاسی شناخته شده و نسخه عربی آن نیز منتشر گردیده است.

سید عباس عراقچی

سید عباس عراقچی در بیش از سه دهه فعالیت دیپلماتیک از مذاکره کننده هسته ای تا وزیر خارجه یکی از مهم ترین چهره های دیپلماسی ایران محسوب می شود.

او با رویکردی فنی و عمل گرا توانسته میان جناح های مختلف سیاسی ایران تعادل برقرار کند و در شرایط بحرانی ۲۰۲۵ نقش کلیدی در سیاست خارجی کشور ایفا نماید.