الجزایر

کشور الجزایر (Algeria) کشوری واقع در شمال آفریقا است که از نظر مساحت بزرگ ترین کشور آفریقا و دهمین کشور بزرگ جهان محسوب می شود. این کشور با جمعیتی حدود 45 میلیون نفر (تا سال 2024) پایتختی به همین نام یعنی الجزایر دارد و زبان های رسمی آن عربی و آمازیغی هستند. الجزایر از جنوب با نیجر و مالی از شرق با تونس و لیبی از غرب با مراکش و از شمال با دریای مدیترانه مرز مشترک دارد.

موقعیت جغرافیایی و اقلیم کشور الجزایر

الجزایر در منطقه مغرب عربی واقع شده و دارای تنوع جغرافیایی بسیار بالایی است. مناطق ساحلی دارای آب وهوای مدیترانه ای هستند در حالی که مناطق جنوبی آن عمدتاً بیابانی و بخشی از صحرای بزرگ آفریقا محسوب می شوند. حدود 80 درصد از مساحت کشور را صحرای الجزایر تشکیل می دهد. مناطق کوهستانی دشت ها فلات ها و سواحل متعدد تنوع اکوسیستمی منحصر به فردی برای این کشور ایجاد کرده اند.

ارتفاعات اطلس و رشته کوه های تل اطلس و صحرا اطلس در شمال کشور قرار دارند و نقش مهمی در تفکیک اقلیم و منابع آبی دارند. این ویژگی جغرافیایی باعث شده است تا کشاورزی عمدتاً در نواحی شمالی متمرکز باشد. رودخانه هایی مانند شلف چیلیف و سومان نیز منابع آبی مهمی در کشور به شمار می روند.

تاریخچه کشور الجزایر

دوران باستان و فینیقی ها: پیش از ورود اسلام الجزایر تحت سلطه تمدن هایی مانند فینیقی ها رومی ها و بیزانسی ها قرار داشت. کارتاژها و سپس رومی ها نقش مهمی در توسعه شهری و زیرساخت های الجزایر ایفا کردند. آثار باستانی تیمقاد جمیله و هیپون نمونه هایی از حضور این تمدن ها در شمال آفریقاست.

ورود اسلام و خلافت اسلامی: در قرن هفتم میلادی اسلام توسط عرب ها وارد الجزایر شد و این کشور به بخشی از خلافت اموی و سپس عباسی تبدیل گردید. در طول قرون میانه الجزایر شاهد حکومت های بومی مانند دولت زیریان موحدون و مرینیان بود. اسلام تأثیر عمیقی بر فرهنگ زبان و معماری این کشور گذاشت.

استعمار فرانسه و مبارزه برای استقلال الجزایر

در سال 1830 فرانسه به الجزایر حمله کرد و این کشور را به عنوان مستعمره خود اعلام کرد. حاکمیت فرانسه تا سال 1962 ادامه یافت زمانی که انقلاب مردمی به رهبری جبهه آزادی بخش ملی (FLN) منجر به استقلال الجزایر شد. جنگ استقلال الجزایر که از سال 1954 آغاز شد یکی از خونین ترین جنبش های ضد استعماری قرن بیستم بود که حدود 1.5 میلیون کشته بر جای گذاشت.

ساختار سیاسی و حکومتی کشور الجزایر

الجزایر یک جمهوری نیمه ریاستی با نظام چند حزبی است. رئیس جمهور از طریق رأی مستقیم مردم برای مدت پنج سال انتخاب می شود. نخست وزیر که توسط رئیس جمهور منصوب می شود مسئول تشکیل کابینه و اجرای سیاست هاست.

پارلمان الجزایر دارای دو مجلس است مجلس ملی مردمی و شورای ملت. قانون اساسی الجزایر بارها اصلاح شده که آخرین مورد آن در سال 2020 با تمرکز بر حقوق بشر و آزادی های مدنی بود. احزاب سیاسی مانند جبهه آزادی بخش ملی جنبش جامعه صلح و حزب کارگران نقش مؤثری در فضای سیاسی ایفا می کنند.

جمعیت قومیت و زبان کشور الجزایر

الجزایر دارای جمعیتی جوان و در حال رشد است. طبق آخرین آمار رسمی بیش از 70 درصد جمعیت زیر 30 سال سن دارند. قومیت های اصلی شامل عرب ها آمازیغ ها و گروه های مختلط هستند. آمازیغ ها در مناطق مختلف از جمله کابیل شاویا مزاب و طوارق پراکنده اند و هویت فرهنگی خود را حفظ کرده اند. زبان عربی زبان رسمی و آمازیغی به عنوان زبان ملی و رسمی دوم به رسمیت شناخته شده است.

زبان فرانسوی نیز به عنوان زبان دوم غیررسمی در آموزش و ادارات استفاده می شود. در سال های اخیر تلاش هایی برای ترویج زبان آمازیغی در نظام آموزشی صورت گرفته است.

اقتصاد کشور الجزایر

منابع طبیعی و انرژی: اقتصاد الجزایر به شدت به منابع طبیعی وابسته است. این کشور دارای ذخایر عظیم گاز طبیعی و نفت است و یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان گاز به اروپا محسوب می شود. بیش از 90 درصد درآمدهای صادراتی الجزایر از طریق فروش نفت و گاز تأمین می شود. شرکت سوناطراک بزرگ ترین شرکت نفت و گاز کشور نقش کلیدی در اقتصاد ملی دارد.

کشاورزی و صنایع سبک: اگرچه بخش کشاورزی سهم کمتری از تولید ناخالص داخلی دارد اما از نظر اشتغال زایی اهمیت بالایی دارد. محصولات عمده کشاورزی شامل گندم جو خرما زیتون مرکبات و سبزیجات است. همچنین دولت در سال های اخیر تلاش کرده تا با توسعه صنایع سبک و جذب سرمایه گذاری خارجی وابستگی به انرژی را کاهش دهد. صنایع سیمان فولاد مواد شیمیایی و نساجی از دیگر حوزه های اقتصادی فعال کشور هستند.

نرخ بیکاری و چالش های اقتصادی: نرخ بیکاری به ویژه در میان جوانان یکی از مهم ترین چالش های اقتصادی الجزایر است. دولت برنامه هایی برای توسعه اقتصادی از جمله اصلاح نظام بانکی بهبود فضای کسب وکار و خصوصی سازی شرکت های دولتی در نظر گرفته است. تورم وابستگی به واردات کالاهای مصرفی و کاهش درآمدهای نفتی نیز بر اقتصاد اثر منفی گذاشته اند.

فرهنگ و هنر در کشور الجزایر

موسیقی و ادبیات: موسیقی رای (Raï) که در شهر وهران شکل گرفته یکی از معروف ترین سبک های موسیقی الجزایری است. هنرمندانی مانند الشاب مامی و الشاب خالد در معرفی این سبک به جهان نقش مهمی داشتند. سبک های دیگری مانند موسیقی قبائلی شعبی و اندلسی نیز در مناطق مختلف کشور رایج هستند.در حوزه ادبیات نویسندگانی چون کمال داود آسیه جبار یاسمینا خضرا و مولود معمری توانسته اند در سطح بین المللی شناخته شوند. آثار آنان معمولاً با محوریت هویت زبان استعمار و آزادی نوشته شده اند.

غذا و پوشاک سنتی: غذاهای سنتی الجزایری مانند شَکْشُوکَة حريرة بُرک و مقلوبة تنوع بالایی دارند و از ادویه جات متنوعی بهره می برند. فرهنگ غذا خوردن در خانواده و مهمانی ها ریشه ای عمیق دارد. پوشاک سنتی مانند جلّابه قندوره عبایه و لباس های رنگارنگ زنان آمازیغی نیز در مراسم خاص و مناطق روستایی رایج است.

گردشگری در کشور الجزایر

الجزایر با داشتن مناظر طبیعی متنوع بناهای تاریخی و فرهنگی پتانسیل بالایی در زمینه گردشگری دارد. شهرهایی مانند الجزایر قسنطینه وهران غردایه تمنراست و بجایه از مقاصد مهم گردشگری هستند. همچنین مناطق کوهستانی و بیابانی مانند صحرای بزرگ و واحه تیمیمون محبوب گردشگران ماجراجو است.

جاذبه هایی چون قصبه الجزایر (در فهرست میراث جهانی یونسکو) بقایای رومی تیمقاد و جمیله آثار اسلامی قرون وسطی مساجد تاریخی مانند جامع کتشاوا و معماری استعماری فرانسوی بخشی از گنجینه های فرهنگی کشور هستند. دولت الجزایر در تلاش است تا با بهبود زیرساخت ها و معرفی جاذبه ها صنعت گردشگری را توسعه دهد.

جایگاه زبان فرانسوی در جامعه الجزایری

زبان فرانسوی که در دوران استعمار به عنوان زبان اداری و آموزشی رایج شد همچنان در بخش های مختلف جامعه الجزایر نقش پررنگی دارد. هرچند پس از استقلال دولت سیاست هایی برای عربی سازی آموزش و ادارات اعمال کرد اما فرانسوی همچنان زبان غالب در دانشگاه ها علوم فناوری و رسانه های خصوصی است.

در مناطق شهری و نخبگان جامعه تسلط به زبان فرانسوی یک مزیت اجتماعی محسوب می شود. در دهه های اخیر با رسمیت یافتن زبان آمازیغی و گسترش آموزش انگلیسی زبان فرانسوی وارد رقابت جدیدی شده و جایگاه آن در آینده موضوع مناقشه فرهنگی و سیاسی است.

آموزش و نظام تحصیلی در کشور الجزایر

الجزایر نظام آموزشی رایگان دارد و آموزش ابتدایی تا دانشگاهی برای شهروندان فراهم است. زبان های آموزش در مدارس شامل عربی آمازیغی و در برخی موارد فرانسوی است. دانشگاه الجزایر دانشگاه قسنطینه دانشگاه وهران و مؤسسات فنی مختلف از مهم ترین مراکز آموزش عالی در کشور محسوب می شوند. توسعه تحقیقات علمی فناوری و آموزش مهارت های فنی از اولویت های آموزشی دولت است.

دین و باورهای مذهبی کشور الجزایر

اسلام دین رسمی الجزایر است و اکثریت مردم آن مسلمان سنی مذهب هستند. اقلیت هایی از مسیحیان یهودیان و فرقه های اسلامی مانند اباضیان نیز در کشور حضور دارند هرچند بسیار محدود هستند. آزادی مذهبی در قانون اساسی تضمین شده اما در عمل برخی محدودیت ها برای اقلیت های دینی وجود دارد. مساجد و مراکز دینی در سراسر کشور فعال هستند و مراسم دینی مانند رمضان عید قربان و مولد پیامبر با شکوه برگزار می شوند.

نقش کشور الجزایر در جنگ سرد و روابط با بلوک های جهانی

در دوران جنگ سرد الجزایر به عنوان یکی از کشورهای تازه استقلال یافته نقش مهمی در جنبش عدم تعهد ایفا کرد. این کشور پس از استقلال در سال 1962 با اتخاذ سیاست خارجی مستقل و ضد استعماری روابط نزدیکی با اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای بلوک شرقی برقرار کرد در حالی که روابطش با بلوک غرب به ویژه فرانسه و آمریکا سرد و محتاطانه بود.

الجزایر در حمایت از جنبش های آزادی بخش جهانی از جمله در آفریقا و آمریکای لاتین مشارکت فعالی داشت و پایتخت آن (الجزیره) به پناهگاه بسیاری از فعالان ضد استعماری تبدیل شد. پس از پایان جنگ سرد سیاست خارجی الجزایر به سمت تنوع بخشی روابط بین المللی و تقویت همکاری اقتصادی با شرق و غرب سوق پیدا کرد.

نقش کشور الجزایر در بازار انرژی جهانی

الجزایر با دارا بودن یکی از بزرگ ترین ذخایر گاز طبیعی آفریقا نقش مهمی در تأمین انرژی اروپا ایفا می کند. این کشور یکی از اعضای اوپک و مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) است. بیشتر صادرات گاز الجزایر از طریق خط لوله هایی به ایتالیا و اسپانیا منتقل می شود. به دلیل بحران های انرژی در اروپا به ویژه پس از جنگ اوکراین اهمیت استراتژیک منابع انرژی الجزایر افزایش یافته است. همچنین دولت در حال توسعه پروژه های انرژی تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی در مناطق جنوبی کشور است تا ترکیب منابع انرژی خود را متنوع سازد.

نظام قضایی و وضعیت حقوق بشر در کشور الجزایر

نظام قضایی الجزایر متشکل از دادگاه های عمومی کیفری مدنی و اداری است که تحت نظارت شورای عالی قضایی فعالیت می کنند. با وجود تصریح قانون اساسی بر استقلال دستگاه قضا نهادهای حقوق بشری بارها نگرانی هایی درباره فشارهای سیاسی بازداشت فعالان مدنی و محدودیت بر آزادی بیان مطرح کرده اند.

دولت در سال های اخیر برخی اصلاحات قانونی برای شفاف سازی فرآیندهای قضایی و مبارزه با فساد انجام داده اما چالش های مربوط به حاکمیت قانون و اجرای عدالت هنوز موضوع بحث است. همکاری محدود با سازمان های بین المللی حقوق بشر نیز یکی از نقاط ضعف سیستم قضایی کشور محسوب می شود.

رسانه و آزادی بیان در کشور الجزایر

رسانه های دولتی و خصوصی در الجزایر فعال هستند اما محدودیت هایی در زمینه آزادی بیان و نقد دولت وجود دارد. روزنامه هایی مانند “الشروق” و “الخبر” از پرمخاطب ترین رسانه های چاپی محسوب می شوند. اینترنت و شبکه های اجتماعی نیز به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند. در سال های اخیر قانون هایی برای مبارزه با اخبار جعلی و شفاف سازی عملکرد رسانه ها وضع شده اند.

سیاست خارجی و روابط بین الملل کشور الجزایر

الجزایر عضوی فعال در اتحادیه آفریقا اتحادیه عرب و سازمان ملل است. روابط خارجی آن بیشتر بر اساس اصل عدم مداخله و حمایت از ملت های تحت سلطه است. روابط با کشورهای همسایه به ویژه مراکش گهگاه با تنش هایی همراه بوده است. الجزایر همچنین روابط خوبی با چین روسیه فرانسه و ایتالیا دارد. این کشور نقش میانجی را در برخی بحران های منطقه ای مانند لیبی ایفا کرده است.

چالش های زیست محیطی کشور الجزایر

الجزایر با مشکلات زیست محیطی متعددی از جمله بیابان زایی کمبود منابع آبی فرسایش خاک و آلودگی هوای شهری روبه روست. دولت در حال اجرای برنامه هایی برای مدیریت منابع طبیعی توسعه انرژی های تجدیدپذیر و افزایش آگاهی زیست محیطی عمومی است. پروژه هایی مانند جنگل کاری احداث سد و توسعه کشاورزی پایدار در دستور کار قرار دارند.

زیرساخت ها و حمل ونقل کشور الجزایر

الجزایر دارای شبکه ای گسترده از جاده ها راه آهن و فرودگاه ها است. پروژه های بزرگی مانند بزرگراه شرق به غرب که هزاران کیلومتر از شرق تا غرب کشور را به هم متصل می کند نقش مهمی در توسعه زیرساختی دارند. بندرهای اصلی مانند بندر الجزایر و بندر وهران نیز مراکز حیاتی اقتصادی هستند. همچنین شبکه مترو در پایتخت فعال است و طرح هایی برای گسترش آن وجود دارد.

آینده کشور الجزایر

الجزایر کشوری است با تاریخ پر فراز و نشیب منابع طبیعی غنی فرهنگ متنوع و جمعیتی جوان. با وجود چالش هایی مانند بیکاری فساد اداری و وابستگی به صادرات انرژی پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه در زمینه های مختلف دارد. آینده الجزایر در گرو اصلاحات اقتصادی تقویت نهادهای دموکراتیک تنوع بخشی به اقتصاد و توسعه پایدار خواهد بود.