جیبوتی

کشور جیبوتی (Djibouti) یکی از کوچک ترین اما استراتژیک ترین کشورهای شرق آفریقاست که در تقاطع مهم دریایی دریای سرخ و خلیج عدن قرار گرفته است. این کشور با وجود وسعت کم نقشی کلیدی در ژئوپلیتیک منطقه و جهان ایفا می کند و دروازه ای حیاتی برای تجارت دریایی و نظامی به شمار می رود.

موقعیت جغرافیایی کشور جیبوتی و مرزهای آن با کشورهای همسایه

کشور جیبوتی در شاخ آفریقا واقع شده و از شمال با اریتره از غرب و جنوب با اتیوپی و از جنوب شرقی با سومالی مرز مشترک دارد. همچنین از شرق با دریای سرخ و تنگه باب المندب هم مرز است که یکی از مهم ترین گذرگاه های کشتیرانی جهان به شمار می آید.

این کشور با مساحتی حدود 23,200 کیلومتر مربع یکی از کوچک ترین کشورهای قاره آفریقا است اما موقعیت ژئوپلیتیک آن در منطقه باعث شده توجه قدرت های جهانی از جمله ایالات متحده فرانسه چین و ژاپن را به خود جلب کند.

جمعیت و ساختار قومی کشور جیبوتی

طبق آمارهای سال 2024 جمعیت کشور جیبوتی حدود 1,173,000 نفر برآورد شده است. بخش بزرگی از این جمعیت در پایتخت یعنی شهر جیبوتی زندگی می کنند. این تمرکز جمعیتی ناشی از خدمات زیرساخت ها و فرصت های اقتصادی موجود در پایتخت است.

ترکیب قومی کشور جیبوتی عمدتاً از دو گروه اصلی سامی تبار یعنی سومالی ها (قبیله ایسه) و عفرها تشکیل شده است. این دو قوم بیشترین تأثیر را بر فرهنگ زبان و ساختار اجتماعی کشور دارند. زبان های رسمی فرانسوی و عربی هستند اما سومالیایی و عفری نیز به طور گسترده در میان مردم استفاده می شوند.

تاریخچه کشور جیبوتی از دوران باستان تا استقلال

کشور جیبوتی تاریخی غنی و ریشه دار دارد که به دوران پادشاهی های باستانی چون عدال و عیفه بازمی گردد. موقعیت استراتژیک این منطقه باعث شده همواره در مسیر تجارت بین شرق آفریقا و شبه جزیره عربستان قرار گیرد.

در قرن نوزدهم فرانسه نفوذ خود را در منطقه افزایش داد و در سال 1896 کشور جیبوتی را به مستعمره خود تحت نام “سومالی فرانسه” تبدیل کرد. سرانجام در 27 ژوئن 1977 کشور جیبوتی با رأی مردم به استقلال دست یافت و حسن گوله اپتیدون نخستین رئیس جمهور این کشور شد.

ساختار سیاسی و حکمرانی کشور جیبوتی

کشور جیبوتی دارای نظام جمهوری ریاستی است و رئیس جمهور به عنوان بالاترین مقام اجرایی از طریق انتخابات سراسری برگزیده می شود. رئیس جمهور کنونی اسماعیل عمر گله از سال 1999 تاکنون در قدرت است و از مهم ترین چهره های سیاسی منطقه به شمار می آید.

پارلمان کشور جیبوتی از مجلس ملی با 65 نماینده تشکیل شده که هر پنج سال یک بار از طریق انتخابات عمومی برگزیده می شوند. اگرچه در قانون اساسی به وجود احزاب سیاسی تأکید شده اما در عمل حزب حاکم RPP نفوذ زیادی بر سیاست کشور دارد.

اقتصاد کشور جیبوتی خدمات محور با تکیه بر موقعیت بندری

اقتصاد کشور جیبوتی عمدتاً بر پایه خدمات استوار است به ویژه حمل ونقل دریایی تجارت و حضور پایگاه های نظامی خارجی. بندر جیبوتی یکی از پررفت وآمدترین بنادر منطقه است که به ویژه برای واردات و صادرات اتیوپی (کشور محصور در خشکی) نقش حیاتی دارد.

درآمدهای حاصل از اجاره پایگاه های نظامی به کشورهای مختلف مانند آمریکا فرانسه چین و ژاپن نیز سهم قابل توجهی از بودجه دولت را تأمین می کند. با این حال نرخ بیکاری همچنان بالاست و کشور با چالش هایی در زمینه توسعه پایدار مواجه است.

نقش کشور جیبوتی در تجارت بین المللی و حمل ونقل دریایی

به واسطه قرار گرفتن در ورودی دریای سرخ و نزدیکی به کانال سوئز کشور جیبوتی نقشی حیاتی در زنجیره تأمین جهانی دارد. بندر دوراله یکی از پیشرفته ترین بنادر منطقه است که به ویژه در ترانزیت کالاهای وارداتی به اتیوپی اهمیت زیادی دارد.

کشور جیبوتی با اجرای پروژه های زیرساختی گسترده نظیر احداث خطوط ریلی بین المللی تلاش کرده تا نقش خود را به عنوان “دروازه شرق آفریقا” تثبیت کند. بسیاری از شرکت های لجستیکی جهانی دفاتر منطقه ای خود را در این کشور مستقر کرده اند.

وضعیت آموزشی و نظام تحصیلی در کشور جیبوتی

آموزش در کشور جیبوتی به صورت رایگان و اجباری در مقطع ابتدایی ارائه می شود اما زیرساخت های آموزشی به ویژه در مناطق روستایی همچنان ضعیف است. زبان آموزشی در مدارس عمدتاً فرانسوی است هرچند زبان عربی نیز در برخی مدارس آموزش داده می شود.

دانشگاه جیبوتی مهم ترین مرکز آموزش عالی کشور است و در دهه های اخیر تلاش شده تا برنامه های آموزشی آن مطابق با نیازهای بازار کار منطقه ای و بین المللی توسعه یابد. نرخ باسوادی در کشور جیبوتی حدود 70 درصد است.

زیرساخت ها و توسعه شهری در کشور جیبوتی

زیرساخت های کشور جیبوتی در سال های اخیر با حمایت مالی کشورهای خارجی به ویژه چین توسعه یافته است. پروژه هایی نظیر بندر دوم دوراله فرودگاه بین المللی جدید و مناطق آزاد تجاری در راستای جذب سرمایه گذاری و افزایش ظرفیت ترانزیتی انجام شده اند.

با این حال مشکلاتی همچون کمبود آب گرمای شدید و رشد بی رویه جمعیت شهری فشار زیادی بر منابع و زیرساخت ها وارد کرده اند. شهر جیبوتی همچنان تنها شهر بزرگ کشور باقی مانده است و مناطق دیگر توسعه نیافتگی را تجربه می کنند.

فرهنگ دین و آداب و رسوم در کشور جیبوتی

فرهنگ کشور جیبوتی ترکیبی از سنت های اسلامی آفریقایی و عربی است. دین رسمی اسلام است و تقریباً تمام جمعیت کشور مسلمان سنی هستند. مراسم مذهبی اعیاد اسلامی و آیین های سنتی در زندگی روزمره مردم نقش برجسته ای دارند.

موسیقی رقص های سنتی شعر و قصه گویی بخشی جدایی ناپذیر از فرهنگ کشور جیبوتی هستند. همچنین غذاهای محلی مانند “فاه فاه” (خوراک گوشت و سبزیجات) و نوشیدنی هایی چون چای سیاه و قهوه معطر در فرهنگ تغذیه ای این کشور جایگاه ویژه ای دارند.

روابط بین المللی و نقش ژئوپلیتیکی کشور جیبوتی

کشور جیبوتی به دلیل موقعیت خاص خود میزبان چندین پایگاه نظامی خارجی است که از جمله می توان به پایگاه لمونییر (آمریکا) پایگاه نظامی فرانسه پایگاه دریایی چین و مراکز آموزشی ژاپن اشاره کرد. این پایگاه ها برای مقابله با دزدی دریایی تروریسم و تأمین امنیت تجارت دریایی فعالیت می کنند.

علاوه بر آن کشور جیبوتی در نهادهای بین المللی مانند اتحادیه آفریقا اتحادیه عرب سازمان ملل متحد و “ایگاد” فعالانه مشارکت دارد و در تلاش است نقش خود را به عنوان یک میانجی و شریک استراتژیک در حل بحران های منطقه ای تقویت کند.

گردشگری در کشور جیبوتی جاذبه هایی ناشناخته در شرق آفریقا

اگرچه کشور جیبوتی هنوز به مقصد گردشگری جهانی تبدیل نشده اما ظرفیت های بکر و منحصر به فردی دارد. دریاچه آسال دومین نقطه کم ارتفاع جهان با آب های بسیار شور یکی از جاذبه های طبیعی خاص این کشور است. همچنین منطقه “موشا آیلند” با مرجان های دریایی و امکان غواصی گردشگران ماجراجو را جذب می کند.

بیابان های آتشفشانی دریاچه های نمکی کوه های نیمه خشک و چشم اندازهای فضایی کشور جیبوتی را به مقصدی شگفت انگیز برای علاقه مندان به طبیعت و ژئوتوریسم تبدیل کرده است. صنعت گردشگری در این کشور هنوز در مراحل ابتدایی توسعه است اما ظرفیت رشد قابل توجهی دارد.

چالش های اجتماعی و اقتصادی کشور جیبوتی

کشور جیبوتی با چالش هایی نظیر فقر بیکاری جوانان کمبود منابع طبیعی (به ویژه آب شیرین) و تغییرات اقلیمی روبه روست. وابستگی به واردات مواد غذایی و انرژی باعث شده نوسانات قیمت جهانی فشار زیادی بر اقتصاد خانوار وارد کند.

افزایش هزینه های زندگی در شهر جیبوتی شکاف طبقاتی را عمیق تر کرده و نارضایتی های اجتماعی را افزایش داده است. دولت با اجرای برنامه های توسعه ای و سرمایه گذاری در آموزش و زیرساخت ها در تلاش برای کاهش این نابرابری هاست.