معرفی پروژه های کاربردی بلاک چین در حمل ونقل

حمل ونقل همواره یکی از ارکان اساسی اقتصاد جهانی بوده است. از تبادل کالا بین کشورها گرفته تا جابه جایی میلیون ها مسافر روزانه در کلان شهرها اعتماد شفافیت و امنیت نقش تعیین کننده ای دارند. فناوری بلاک چین (Blockchain) به عنوان یک دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger) با امکان ثبت داده های غیرقابل تغییر پاسخی نوین برای بسیاری از مشکلات این حوزه ارائه داده است.

تصور کنید بار یک کشتی در بندر شانگهای بارگیری شده و قرار است در بندر هامبورگ تخلیه شود. در مسیر ده ها واسطه شامل شرکت های حمل ونقل گمرک بیمه و بانک دخیل هستند. هر اشتباه یا جعل سند می تواند خسارت سنگینی ایجاد کند. بلاک چین با شفاف سازی و ثبت غیرقابل تغییر اطلاعات ریسک خطا و تقلب را به شدت کاهش می دهد.

پروژه های کاربردی بلاک چین در حمل ونقل جهانی

بلاک چین دیگر یک مفهوم تئوریک نیست شرکت ها و دولت ها از سال 2016 تاکنون پروژه های متعددی را در حوزه حمل ونقل اجرا کرده اند. به عنوان نمونه

• IBM و Maersk در سال 2018 پلتفرم TradeLens را معرفی کردند که اسناد حمل ونقل دریایی را روی بلاک چین ثبت می کند.
• DHL یکی از بزرگ ترین شرکت های لجستیک از بلاک چین برای ردیابی داروهای حساس استفاده کرده است.
• در دوبی پروژه Dubai Blockchain Strategy با هدف دیجیتالی کردن اسناد حمل ونقل و گمرکی تا سال 2025 در حال اجراست.

این پروژه ها تنها بخشی از موج بزرگ دیجیتالی سازی هستند. با این حال هنوز بسیاری از کشورها در ابتدای مسیر قرار دارند.

کاربرد بلاک چین در ردیابی محموله ها و زنجیره تأمین (Supply Chain)

زنجیره تأمین (Supply Chain) یکی از پیچیده ترین بخش های حمل ونقل است. هر کالا ممکن است از چندین کشور عبور کند و به دست ده ها واسطه برسد. استفاده از بلاک چین در این حوزه باعث می شود هر مرحله از انتقال کالا به صورت شفاف ثبت شود.

به طور مثال وقتی یک محموله غذایی از برزیل به اروپا صادر می شود تاریخ برداشت محصول شرایط حمل دمای کانتینر و زمان تحویل در بلاک چین ذخیره می شود. این شفافیت نه تنها جلوی تقلب را می گیرد بلکه به مصرف کننده اطمینان بیشتری می دهد.

پروژه های بلاک چین در حمل ونقل هوشمند شهری

شهرهای هوشمند (Smart Cities) به دنبال راه هایی برای کاهش ترافیک افزایش امنیت و مدیریت بهتر منابع هستند. بلاک چین در این مسیر به عنوان یک بستر مطمئن عمل می کند.

در شهر سئول پروژه ای با نام Smart Mobility Blockchain برای مدیریت تاکسی های اینترنتی و سرویس های اشتراکی طراحی شد. داده های سفر به صورت غیرمتمرکز ذخیره و از دستکاری جلوگیری شد. در چین پروژه های آزمایشی برای اتصال خودروهای خودران به شبکه بلاک چین در جریان است.

استفاده از بلاک چین در حمل ونقل عمومی و مدیریت بلیت ها

یکی از پرکاربردترین نمونه های بلاک چین در حمل ونقل عمومی صدور بلیت الکترونیک غیرقابل جعل است. این سیستم ها امکان پرداخت سریع جلوگیری از تقلب و حتی فروش مجدد بلیت به صورت امن را فراهم می کنند.

برای مثال در استونی و سنگاپور پروژه های آزمایشی در اتوبوس رانی و مترو اجرا شده است. مسافران با یک کیف پول دیجیتال (Digital Wallet) می توانند بلیت خریداری کنند و اطلاعات آن در بلاک چین ذخیره می شود. این روش علاوه بر کاهش هزینه های عملیاتی به دولت ها کمک می کند داده های دقیقی از میزان سفرهای شهری داشته باشند.

بلاک چین و حمل ونقل دریایی شفافیت در تبادل اسناد

صنعت حمل ونقل دریایی بیش از 80% تجارت جهانی را پوشش می دهد. اما اسناد کاغذی و فرآیندهای پیچیده سالانه میلیاردها دلار هزینه اضافی ایجاد می کند. بلاک چین با دیجیتالی سازی اسناد بارنامه بیمه و گمرک زمان و هزینه حمل را کاهش می دهد.

پلتفرم TradeLens که توسط IBM و Maersk راه اندازی شد توانست میلیون ها سند حمل ونقل دریایی را به صورت دیجیتال ثبت کند. این اقدام باعث شد زمان ترخیص کالا در برخی بنادر تا 40% کاهش یابد.

نقش بلاک چین در حمل ونقل هوایی و امنیت داده ها

حمل ونقل هوایی یکی از حساس ترین صنایع دنیاست. هر پرواز هزاران داده تولید می کند از وضعیت قطعات هواپیما تا اطلاعات مسافران. بلاک چین می تواند این داده ها را امن تر و شفاف تر مدیریت کند.

شرکت هواپیمایی SITA در سال 2019 پروژه ای آزمایشی اجرا کرد که اطلاعات هویتی مسافران را روی بلاک چین ثبت می کرد. این کار علاوه بر امنیت فرآیند ورود و خروج مسافران را سرعت بخشید. همچنین شرکت های هواپیماسازی مانند Airbus به دنبال استفاده از بلاک چین در ردیابی قطعات یدکی هستند.

بلاک چین و حمل ونقل ریلی از رزرو تا ردیابی بار

در سیستم ریلی مدیریت بلیت ها و ردیابی بار اهمیت ویژه ای دارد. بلاک چین می تواند جلوی جعل بلیت را بگیرد و امکان ردیابی دقیق واگن ها و محموله ها را فراهم کند.

در آلمان شرکت Deutsche Bahn پروژه ای آزمایشی اجرا کرده است که بلیت های ریلی روی بلاک چین صادر می شوند. در هند نیز سیستم ردیابی بار ریلی با بلاک چین در حال توسعه است که می تواند میلیون ها تن کالا را به صورت شفاف مدیریت کند.

چالش ها و موانع اجرای پروژه های بلاک چین در حمل ونقل

با وجود مزایا اجرای پروژه های بلاک چین بدون مانع نیست. برخی از مهم ترین چالش ها عبارتند از

• نبود قوانین جامع و یکپارچه در سطح بین المللی
• هزینه بالای پیاده سازی در ابتدای کار
• نیاز به آموزش و تغییر فرهنگ سازمانی
• مشکلات مقیاس پذیری (Scalability) شبکه های بلاک چین

آینده پروژه های کاربردی بلاک چین در حمل ونقل فرصت ها و پیش بینی ها

کارشناسان پیش بینی می کنند تا سال 2030 بیش از 30% از فرآیندهای حمل ونقل جهانی به نوعی با بلاک چین مرتبط خواهند بود. توسعه اینترنت اشیاء (IoT) و خودروهای خودران نیاز به یک بستر شفاف و امن را بیش از پیش آشکار می کند.

کشورهایی مانند امارات سنگاپور و کره جنوبی پیشرو این حوزه هستند و انتظار می رود موج بعدی سرمایه گذاری در کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین رخ دهد. در آینده نزدیک حمل ونقل نه تنها سریع تر و ارزان تر بلکه شفاف تر و هوشمندتر خواهد بود.

Timeline Table رخدادهای مهم بلاک چین در حمل ونقل

واکنش ها و اظهارنظر مسئولین

• مدیرعامل Maersk «بلاک چین می تواند صنعت دریایی را متحول کند و هزینه ها را میلیاردها دلار کاهش دهد.»
• وزارت حمل ونقل دوبی «هدف ما این است که تا 2025 تمام تراکنش های حمل ونقل مبتنی بر بلاک چین باشد.»
• کارشناس لجستیک DHL «ردیابی شفاف محموله ها تنها با بلاک چین امکان پذیر است.»

سوالات متداول درباره معرفی پروژه های کاربردی بلاک چین در حمل ونقل

1. بلاک چین در حمل ونقل چه کاربردهایی دارد؟

در ردیابی محموله ها صدور بلیت الکترونیک مدیریت اسناد دریایی امنیت داده های هوایی و هوشمندسازی حمل ونقل شهری.

2. مهم ترین پروژه بلاک چین در حمل ونقل دریایی کدام است؟

پلتفرم TradeLens که توسط IBM و Maersk توسعه یافته است.

3. آیا بلاک چین می تواند هزینه حمل ونقل را کاهش دهد؟

بله با حذف واسطه ها و دیجیتالی شدن اسناد هزینه ها و زمان حمل کاهش می یابد.

4. چه کشورهایی پیشرو در اجرای بلاک چین در حمل ونقل هستند؟

امارات سنگاپور کره جنوبی آلمان و استونی از پیشگامان این حوزه اند.

5. چالش های اصلی بلاک چین در حمل ونقل چیست؟

نبود قوانین یکپارچه هزینه های اولیه بالا نیاز به آموزش و مشکلات مقیاس پذیری.

6. آینده بلاک چین در حمل ونقل چگونه پیش بینی می شود؟

تا سال 2030 انتظار می رود بخش بزرگی از حمل ونقل جهانی مبتنی بر بلاک چین شود.

7. آیا بلاک چین در حمل ونقل عمومی هم استفاده می شود؟

بله در برخی کشورها مانند استونی و سنگاپور بلیت های مترو و اتوبوس روی بلاک چین صادر می شوند.