بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

در سال های اخیر بلاک چین (Blockchain) از یک فناوری صرفاً مالی به بستری چندمنظوره برای صنایع مختلف تبدیل شده است. یکی از حوزه هایی که بیشترین توجه را به خود جلب کرده حوزه سلامت است. اهمیت داده های پزشکی امنیت بالای موردنیاز و هزینه های رو به رشد درمان باعث شده اند پروژه های بلاک چین در سلامت بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرند.

با توجه به گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال 2022 بیش از 30% بیمارستان های پیشرفته در آمریکا و اروپا در حال آزمایش پروژه های بلاک چین برای مدیریت داده های بیماران بوده اند. این روند به خوبی نشان می دهد که ترکیب شفافیت اعتماد و امنیت می تواند سیستم سلامت جهانی را متحول کند. (اینجا می توان یک نمودار از رشد تعداد پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت از 2017 تا 2022 درج کرد.)

نقش شفافیت و امنیت در بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

امنیت داده های پزشکی همیشه یکی از بزرگ ترین دغدغه های بیماران و نهادهای درمانی بوده است. بلاک چین با ساختار غیرمتمرکز (Decentralized) و غیرقابل تغییر (Immutable) خود می تواند تضمین کند که سوابق بیماران بدون اجازه دستکاری نشوند.

شفافیت (Transparency) نیز باعث می شود بیماران و پزشکان بتوانند مسیر دسترسی به داده ها را ردیابی کنند. به عنوان مثال یک بیمار می تواند بداند چه کسی و در چه زمانی پرونده او را مشاهده کرده است. این سطح از اعتماد پیش تر در سیستم های سنتی سلامت امکان پذیر نبود. (اینجا تصویر اینفوگرافیک از فرآیند دسترسی به پرونده بیمار با بلاک چین مناسب است.)

بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت و تحول در پرونده های پزشکی الکترونیک

پرونده های پزشکی الکترونیک (Electronic Health Records یا EHR) یکی از چالش های اصلی نظام سلامت مدرن هستند. اغلب کشورها با مشکل پراکندگی داده ها بین بیمارستان ها و کلینیک ها مواجه اند. بلاک چین این امکان را فراهم می کند که تمامی اطلاعات در یک شبکه امن ذخیره شده و تنها با مجوز صاحب داده (یعنی بیمار) در دسترس قرار گیرند.

نمونه ای از این رویکرد را می توان در پروژه Estonian eHealth مشاهده کرد. استونی از سال 2016 به کمک بلاک چین پرونده های پزشکی شهروندانش را مدیریت می کند و توانسته هزینه های مرتبط با بوروکراسی و خطاهای انسانی را تا 25% کاهش دهد.

کاربردهای واقعی در بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت (Use Cases)

موارد استفاده بلاک چین در سلامت تنها محدود به پرونده های پزشکی نیست. کاربردهای دیگری نیز در حال توسعه هستند از جمله

• مدیریت زنجیره تأمین داروها (Drug Supply Chain) برای جلوگیری از داروهای تقلبی.
• ثبت و پیگیری نتایج آزمایش های بالینی (Clinical Trials) با هدف جلوگیری از جعل داده.
• مدیریت بیمه های درمانی (Health Insurance) و تسویه حساب های سریع تر میان بیمار و بیمه.

طبق گزارش Deloitte در سال 2021 بیش از 40 پروژه فعال بلاک چین در زمینه سلامت در سراسر جهان ثبت شده اند. (اینجا نمودار میله ای از دسته بندی پروژه ها بر اساس نوع کاربرد درج شود.)

چالش ها و ریسک ها در بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

با وجود مزایای فراوان استفاده از بلاک چین در سلامت بدون ریسک نیست. از مهم ترین چالش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد

• مقیاس پذیری (Scalability) حجم بالای داده های پزشکی باعث فشار زیاد بر شبکه های بلاک چین می شود.
• حریم خصوصی (Privacy) هرچند بلاک چین شفاف است اما ذخیره سازی داده های حساس نیازمند استانداردهای دقیق تری است.
• قوانین و مقررات بسیاری از کشورها هنوز چارچوب حقوقی مشخصی برای استفاده از بلاک چین در سلامت ندارند.

این موانع نشان می دهند که برای پیاده سازی کامل چنین پروژه هایی همکاری دولت ها نهادهای بهداشتی و شرکت های فناوری ضروری است.

واکنش کارشناسان و مسئولان به بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

واکنش ها به ورود بلاک چین به حوزه سلامت متنوع بوده است. برخی کارشناسان آن را آینده ساز می دانند و برخی دیگر محتاطانه نگاه می کنند.

نظرات کلیدی

• دکتر Tedros Adhanom (مدیرکل WHO) «بلاک چین می تواند اعتماد ازدست رفته بیماران به مدیریت داده های پزشکی را بازگرداند.»
• وزیر بهداشت استونی (2020) «بدون بلاک چین پروژه سلامت دیجیتال ما هرگز به این سطح از شفافیت نمی رسید.»
• مدیرعامل IBM Health (2021) «بزرگ ترین چالش ما نه فناوری بلکه تطبیق قوانین بین المللی است.»

جدول زمانی نوآوری ها در بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

آینده پژوهی و روندهای جهانی در بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

تحلیلگران پیش بینی می کنند که تا سال 2030 بلاک چین به یکی از ستون های اصلی سلامت دیجیتال تبدیل خواهد شد. این فناوری می تواند به کاهش هزینه ها افزایش شفافیت و بهبود کیفیت خدمات کمک کند.

از سوی دیگر با رشد هوش مصنوعی (Artificial Intelligence یا AI) و اینترنت اشیاء پزشکی (IoMT) ترکیب این فناوری ها با بلاک چین نویدبخش تحولات بزرگ تری است. به عنوان مثال داده های جمع آوری شده توسط دستگاه های پوشیدنی (Wearables) می توانند در بلاک چین ذخیره و تحلیل شوند.

نقش استارتاپ ها و سرمایه گذاری ها در بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

استارتاپ ها موتور محرک نوآوری در حوزه سلامت دیجیتال هستند. بسیاری از پروژه های بلاک چین توسط استارتاپ های کوچک آغاز شده و سپس توسط شرکت های بزرگ جذب شده اند.

سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture Capital یا VC) نیز در این زمینه رشد چشمگیری داشته است. بر اساس داده های CB Insights در سال 2021 بیش از $500 million سرمایه در استارتاپ های بلاک چین سلامت تزریق شد.

تحلیلی از بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

بررسی پروژه های بلاک چین در سلامت نشان می دهد که این فناوری نه یک موج گذرا بلکه روندی ماندگار است. گرچه هنوز چالش هایی مانند قوانین و حریم خصوصی وجود دارد اما مزایای بلاک چین به ویژه در حوزه پرونده های پزشکی و زنجیره تأمین داروها غیرقابل انکار است.

به نظر می رسد در سال های آینده همکاری میان دولت ها شرکت های فناوری و استارتاپ ها می تواند این مسیر را هموارتر کرده و سلامت جهانی را وارد عصری شفاف تر و کارآمدتر کند.

سوالات متداول درباره بررسی پروژه های بلاک چین در حوزه سلامت

1. بلاک چین در حوزه سلامت چه کاربردهایی دارد؟
مدیریت پرونده‌های پزشکی، زنجیره تأمین دارو، آزمایش‌های بالینی و بیمه‌های درمانی.

2. آیا بلاک چین امنیت داده‌های پزشکی را تضمین می‌کند؟
بله، به دلیل ساختار غیرقابل تغییر و غیرمتمرکز آن، امنیت و شفافیت بسیار بالاتر است.

3. کدام کشورها در پروژه‌های سلامت مبتنی بر بلاک چین پیشرو هستند؟
استونی، آمریکا، آلمان و کره جنوبی از پیشگامان هستند.

4. بزرگ‌ترین چالش بلاک چین در سلامت چیست؟
مقیاس‌پذیری و نبود قوانین جامع بین‌المللی.

5. آیا بیماران می‌توانند کنترل پرونده پزشکی خود را در بلاک چین داشته باشند؟
بله، یکی از مزایای اصلی بلاک چین این است که مالکیت داده‌ها به بیمار بازگردانده می‌شود.

6. چه میزان سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام شده است؟
در سال 2021 بیش از $500 million سرمایه‌گذاری خطرپذیر در استارتاپ‌های سلامت بلاک چین انجام شد.

7. آینده بلاک چین در سلامت چگونه پیش‌بینی می‌شود؟
تا سال 2030 پیش‌بینی می‌شود بخش بزرگی از سیستم‌های سلامت جهانی بر بستر بلاک چین اجرا شوند.