مسجد نصیرالملک

تاریخچه ساخت مسجد نصیرالملک

ساخت مسجد نصیرالملک در دوره قاجار و به دستور “میرزا حسن علی خان نصیرالملک” یکی از رجال بانفوذ فارس آغاز شد. این پروژه باشکوه در سال 1876 میلادی (1293 هجری قمری) کلید خورد و در سال 1888 میلادی (1305 هجری قمری) به پایان رسید. این بنای کم نظیر به مدت 12 سال تحت نظارت مستقیم معماران برجسته ای چون “محمد حسن معمار” و “محمدرضا کاشی پز” ساخته شد.

موقعیت جغرافیایی مسجد نصیرالملک در شیراز

مسجد نصیرالملک در منطقه قدیمی و تاریخی شیراز در خیابان لطفعلی خان زند محله گود عربان واقع شده است. این مسجد در نزدیکی جاذبه هایی همچون “خانه زینت الملک” “مدرسه خان” و “مسجد وکیل” قرار دارد و دسترسی آسانی برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم می کند. محل قرارگیری این مسجد باعث شده تا نقش ویژه ای در هویت تاریخی و گردشگری شهر ایفا کند.

ویژگی های معماری مسجد نصیرالملک

معماری مسجد نصیرالملک ترکیبی بی نظیر از عناصر ایرانی-اسلامی است که با دقت ذوق و هنر استادان معماری قاجار شکل گرفته است. استفاده از طاق های قوسی مقرنس کاری ها طاق نماهای چندلایه و آیینه کاری های خاص در فضای داخلی جلوه ای متفاوت به این مسجد داده اند.

نکته مهم در معماری این مسجد استفاده از نور طبیعی در تزئین و زیبایی فضای داخلی است. معماری مسجد طوری طراحی شده که در ساعات خاصی از صبح نور آفتاب از شیشه های رنگی عبور کرده و کف مسجد را به فرشی از رنگ های زنده تبدیل می کند.

شیشه های رنگی هویت بصری مسجد نصیرالملک

یکی از مشهورترین ویژگی های مسجد نصیرالملک شیشه های رنگی استفاده شده در شبستان غربی آن است. این شیشه ها با تکنیک خاصی ساخته شده اند و هنگام تابش نور خورشید در ساعات اولیه صبح نور را به رنگ های قرمز آبی سبز و زرد می شکنند. این بازی رنگ در کنار معماری سنتی باعث شده تا این مسجد به یکی از سوژه های محبوب عکاسان در سراسر جهان تبدیل شود.

شیشه های رنگی مسجد نه تنها جنبه زیبایی دارند بلکه عملکردی هوشمندانه نیز دارند نور را به داخل هدایت می کنند اما از شدت گرمای خورشید در تابستان می کاهند که این نشان دهنده درک عمیق معماران از اقلیم منطقه است.

معماری شبستان ها و حیاط مرکزی

مسجد نصیرالملک دارای دو شبستان اصلی در ضلع شرقی و غربی است. شبستان غربی به واسطه وجود شیشه های رنگی طاق های بلند و ستون های سنگی چشم نوازترین بخش مسجد است. این شبستان دارای هفت طاق بزرگ است که هرکدام بر روی ستون های مارپیچی سنگی قرار گرفته اند.

شبستان شرقی ساده تر طراحی شده و بیشتر جنبه کاربردی داشته است. حیاط مرکزی مسجد با حوض سنگی مستطیل شکل و باغچه های متقارن فضایی آرام و سنتی ایجاد کرده که در آن مفهوم “باغ ایرانی” به خوبی قابل مشاهده است.

کاشی کاری های هنرمندانه مسجد نصیرالملک

کاشی کاری ها در مسجد نصیرالملک با ظرافت و تنوع رنگی خاصی طراحی شده اند. برخلاف بسیاری از مساجد سنتی که از کاشی های آبی رنگ بهره می برند در اینجا از رنگ صورتی به طور غالب استفاده شده که همین امر باعث شده مسجد نصیرالملک به نام “مسجد صورتی” نیز شهرت یابد.

کاشی کاری ها دارای نقوش گل وبته اسلیمی و آیات قرآنی با خطوط نستعلیق و ثلث هستند که روی دیوارها ایوان ها و سقف ها کار شده اند. بخش هایی از این کاشی کاری ها با تکنیک های هفت رنگ سنتی اجرا شده اند که قدمتی دیرینه در هنر ایران دارند.

کاربرد و کاربری مسجد در گذر زمان

در زمان احداث مسجد نصیرالملک برای عبادت روزانه نمازهای جماعت و مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفت. با گذشت زمان و به ویژه در دهه های اخیر به دلیل جذابیت بصری و معماری چشمگیر کاربرد آن بیشتر به سمت یک جاذبه گردشگری و فرهنگی سوق یافته است.

در حال حاضر نماز و مراسم مذهبی هنوز در بخش هایی از مسجد برگزار می شود اما تمرکز اصلی روی حفظ و معرفی این اثر تاریخی برای بازدیدکنندگان داخلی و بین المللی است.

ثبت ملی و جایگاه جهانی مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک در سال 1958 میلادی (1337 شمسی) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. از آن زمان تاکنون تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران قرار داشته و حفاظت و مرمت آن با حساسیت ویژه ای انجام می پذیرد.

اگرچه این مسجد هنوز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت نشده اما به دلیل زیبایی بی نظیر و شهرت جهانی اش در بسیاری از لیست های بین المللی به عنوان یکی از زیباترین مساجد جهان نام برده می شود.

اهمیت مسجد نصیرالملک در گردشگری ایران

مسجد نصیرالملک در دهه های اخیر به یکی از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده است. عکس های گرفته شده از شیشه های رنگی و بازی نور در فضای داخلی مسجد میلیون ها بار در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده اند. این موضوع باعث شده تا بسیاری از گردشگران تنها به قصد بازدید از این مسجد به شیراز سفر کنند.

راهنماهای گردشگری بین المللی از جمله Lonely Planet و TripAdvisor این مسجد را به عنوان یکی از “باید دیدهای” سفر به ایران معرفی کرده اند. همچنین گردشگران اروپایی و آسیایی با فرهنگ های گوناگون در فضای مسجد لحظاتی خاص و متفاوت از معماری اسلامی را تجربه می کنند.

بازدید از مسجد نصیرالملک اطلاعات کاربردی

ساعات بازدید از مسجد نصیرالملک همه روزه از ساعت 7 صبح تا 5 بعدازظهر است. بهترین زمان برای بازدید صبح زود در فصول بهار و پاییز است زیرا در این زمان زاویه تابش خورشید ایده آل ترین حالت را برای مشاهده بازی رنگ ها فراهم می کند.

هزینه ورودی برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی متفاوت است. گردشگران ایرانی برای ورود به مسجد نصیرالملک مبلغی معادل 30 هزار تومان پرداخت می کنند در حالی که هزینه ورودی برای گردشگران خارجی حدود 250 هزار تومان (معادل تقریبی 3 تا 5 دلار بسته به نرخ ارز) است. همچنین بازدیدهای گروهی و همراه با تور به صورت روزانه در حیاط و شبستان های مسجد انجام می شود و راهنمایان محلی معمولاً اطلاعات کاملی درباره تاریخچه معماری و ویژگی های منحصربه فرد مسجد در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهند.

راز ماندگاری مسجد نصیرالملک در حافظه فرهنگی ایران

ماندگاری مسجد نصیرالملک نه تنها به دلیل زیبایی بصری آن بلکه به دلیل هویت فرهنگی دینی و هنری آن است. این مسجد نمونه ای عینی از تلفیق دین هنر نور رنگ و احساس است که از دل تاریخ ایران بیرون آمده و همچنان می درخشد.

پژوهشگران تاریخ هنر مسجد نصیرالملک را نه تنها یک مکان مذهبی بلکه یک بوم نقاشی زنده و یک قطعه موسیقی بصری توصیف می کنند. از همین رو این مسجد نه فقط برای شیرازی ها بلکه برای تمام ایرانیان نمادی از افتخار و زیبایی به شمار می رود.