قرص استامینوفن (Paracetamol)
قرص استامینوفن (Paracetamol) یکی از رایج ترین داروهای ضددرد و تب بر در جهان است که بدون نیاز به نسخه پزشک نیز قابل تهیه است. این قرص سال هاست به عنوان انتخاب اول برای تسکین دردهای خفیف تا متوسط و کاهش تب در گروه های مختلف سنی مورد استفاده قرار می گیرد. با وجود ظاهر ساده آن دانستن کاربردها دوز مناسب عوارض احتمالی و نکات ایمنی مرتبط با مصرف آن اهمیت زیادی دارد.
قرص استامینوفن (Paracetamol) چیست
قرص استامینوفن با نام انگلیسی Paracetamol یا Acetaminophen یک داروی ضددرد (Analgesic) و تب بر (Antipyretic) است که به خانواده داروهای غیر مخدر تعلق دارد. این دارو برخلاف مسکن های ضدالتهابی مانند ایبوپروفن یا دیکلوفناک خاصیت ضدالتهابی قوی ندارد و بیشتر برای دردهای ساده و کنترل تب استفاده می شود.
استامینوفن به صورت قرص شربت شیاف کپسول و محلول های تزریقی تولید می شود. اما فرم قرصی آن در میان بزرگسالان محبوب تر است. این دارو با مهار فعالیت آنزیم COX در مغز و تأثیر بر هیپوتالاموس مرکز کنترل دمای بدن باعث کاهش درد و تب می شود.
موارد مصرف قرص استامینوفن (Paracetamol)
قرص استامینوفن
کاربردهای بسیار گسترده ای دارد و برای درمان یا کنترل وضعیت های زیر تجویز یا مصرف می شود
کاهش تب ناشی از عفونت های ویروسی
یا باکتریایی مانند آنفلوآنزا سرماخوردگی گلودرد و کرونا
تسکین دردهای خفیف
تا متوسط از جمله سردرد دندان درد درد عضلانی کمردرد درد قاعدگی و درد مفاصل
استفاده پس از اعمال جراحی خفیف
یا تزریقات واکسن برای کنترل درد و تب
در بیماران قلبی یا گوارشی
که نمی توانند از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) استفاده کنند استامینوفن انتخاب ایمن تری است
باید توجه داشت که استامینوفن برای دردهای مزمن یا شدید مانند سرطان یا دردهای ناشی از آسیب های شدید کافی نیست و باید داروهای قوی تری در نظر گرفته شود.
نحوه مصرف قرص استامینوفن (Paracetamol)
مصرف صحیح قرص استامینوفن نقش کلیدی در افزایش اثربخشی آن و پیشگیری از عوارض دارد. مقدار مصرف باید با توجه به سن وزن و وضعیت بیمار تنظیم شود.
بزرگسالان و نوجوانان بالای ۱۲ سال
دوز معمول ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم هر ۴ تا ۶ ساعت یک بار است. حداکثر مقدار مجاز روزانه ۴۰۰۰ میلی گرم (۴ گرم) می باشد.
کودکان زیر ۱۲ سال
دوز مصرفی باید براساس وزن بدن و معمولاً به صورت شربت یا شیاف تجویز شود. به هیچ عنوان نباید دوز بزرگسال به کودک داده شود.
مصرف همزمان با غذا یا بدون
غذا تفاوتی در جذب دارو ندارد ولی در صورت ایجاد ناراحتی گوارشی بهتر است با غذا مصرف شود.
در صورت فراموشی یک نوبت مصرف
به محض یادآوری مصرف شود اما اگر نزدیک نوبت بعدی است نوبت قبلی حذف شده و دوز دو برابر مصرف نشود.
فواید قرص استامینوفن (Paracetamol)
استامینوفن به دلایل متعددی یکی از پرمصرف ترین داروهای جهان است. برخی از فواید اصلی آن عبارتند از
بی خطر بودن در بیشتر افراد
در دوز درمانی عوارض بسیار کمی دارد و قابل استفاده برای کودکان سالمندان زنان باردار و شیرده است (با نظر پزشک)
اثر سریع
معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف تب کاهش یافته و درد تسکین پیدا می کند
عدم ایجاد عوارض گوارشی شدید
بر خلاف NSAIDs مثل ایبوپروفن یا آسپیرین موجب زخم یا خونریزی معده نمی شود
امکان مصرف در بیماران با حساسیت دارویی یا بیماری های خاص
به دلیل سازگاری بالا با بدن گزینه ای مناسب برای بیماران خاص محسوب می شود
عوارض جانبی قرص استامینوفن (Paracetamol)
هرچند استامینوفن داروی نسبتاً ایمنی است اما مصرف نادرست یا دوز بالا می تواند منجر به عوارض جدی شود. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از
آسیب به کبد
دوز بالای ۴۰۰۰ میلی گرم در روز یا مصرف همزمان با الکل می تواند منجر به نارسایی کبدی شود
حساسیت پوستی
در موارد نادر ممکن است باعث راش خارش یا کهیر شود
افت پلاکت خون
مصرف طولانی مدت یا مزمن می تواند بر سلول های خونی اثر بگذارد
حالت تهوع سرگیجه یا بی حالی
برخی افراد ممکن است به طور موقت دچار ناراحتی های گوارشی یا افت فشار شوند
در صورت مشاهده علائمی مانند زردی پوست ادرار تیره یا درد شدید در ناحیه راست شکم فوراً به پزشک مراجعه شود.
تداخل دارویی قرص استامینوفن (Paracetamol)
استامینوفن ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و اثربخشی آن ها را تغییر دهد یا عوارضی ایجاد کند. مهم ترین تداخلات شامل موارد زیر است
الکل
مصرف همزمان با الکل احتمال آسیب کبدی را به شدت افزایش می دهد
داروهای ضدصرع مانند کاربامازپین
ممکن است متابولیسم استامینوفن را افزایش داده و اثربخشی آن را کاهش دهد
وارفارین (رقیق کننده خون)
مصرف مزمن استامینوفن با این دارو ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد
ریفامپین و فنی توئین
از جمله داروهایی هستند که تجزیه استامینوفن را سریع تر کرده و کارایی آن را کاهش می دهند
پیش از مصرف هر نوع دارو پزشک را از مصرف استامینوفن آگاه کنید.
چه کسانی نباید از قرص استامینوفن (Paracetamol) استفاده کنند
برخی افراد باید از مصرف این دارو خودداری کرده یا فقط با نظر پزشک از آن استفاده کنند
افراد با نارسایی کبد یا سابقه هپاتیت
استامینوفن متابولیسم کبدی دارد و ممکن است فشار زیادی به کبد وارد کند
افراد با مصرف مداوم الکل یا بیماری های کبدی ناشی از الکل
افرادی که داروهای دیگری با استامینوفن مصرف می کنند
بسیاری از داروهای سرماخوردگی حاوی استامینوفن هستند و احتمال مصرف بیش از حد را افزایش می دهند
افراد حساس به پاراستامول یا ترکیبات مشابه آن
نکات مهم و هشدارها درباره قرص استامینوفن (Paracetamol)
پیش از مصرف استامینوفن به نکات مهم زیر توجه داشته باشید
هرگز بیش از ۴۰۰۰ میلی گرم در روز مصرف نکنید.
مصرف همزمان با داروهای دیگر حاوی استامینوفن (مثل کلد استاپ یا تایلنول) ممنوع است.
در دوران بارداری یا شیردهی با نظر پزشک مصرف شود.
در صورت مصرف طولانی مدت برای دردهای مزمن مشورت با پزشک الزامی است.
استامینوفن مسکن ضعیفی برای دردهای شدید است و نباید به تنهایی برای بیماری های مزمن استفاده شود.
پرسش های رایج درباره قرص استامینوفن (Paracetamol)
آیا می توان استامینوفن را به صورت روزانه مصرف کرد؟
فقط در صورت توصیه پزشک و برای مدت محدود مصرف روزانه آن مجاز است. مصرف بلندمدت ممکن است به کبد آسیب بزند.
مصرف استامینوفن با ایبوپروفن مجاز است؟
در موارد خاص و با فاصله زمانی ممکن است پزشک اجازه دهد. اما مصرف هم زمان بدون تجویز توصیه نمی شود.
چقدر طول می کشد تا اثر دارو ظاهر شود؟
معمولاً ظرف ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف اثرات تسکینی آن آغاز می شود.
آیا استامینوفن برای کودکان مناسب است؟
بله اما باید فرم مخصوص کودکان (شربت یا شیاف) و دوز دقیق براساس وزن توسط پزشک تعیین شود.
آیا استامینوفن اعتیادآور است؟
خیر این دارو خاصیت اعتیادآوری ندارد و برخلاف مسکن های مخدر ایمن تر محسوب می شود.
