سلکوکسیب (Celecoxib)
دارو سلکوکسیب (Celecoxib) یکی از داروهای پرکاربرد در دسته ضد التهاب های غیر استروئیدی (NSAIDs) است که عمدتاً برای کاهش درد التهاب و علائم آرتریت مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو به صورت کپسول خوراکی در دسترس است و از طریق مهار آنزیم COX-2 بدون اثرگذاری زیاد بر روی COX-1 به کاهش التهاب با عوارض گوارشی کمتر کمک می کند. به همین دلیل سلکوکسیب نسبت به بسیاری از داروهای مشابه ایمنی بهتری از نظر عوارض معده ای دارد.
در ادامه نگاهی دقیق و علمی اما با زبانی ساده به این دارو خواهیم داشت. سعی شده تمام نکات مهم و حیاتی مربوط به این دارو پوشش داده شود از جمله موارد مصرف نحوه عملکرد عوارض هشدارها و سؤالات رایج بیماران.
دارو سلکوکسیب چیست؟
سلکوکسیب (Celecoxib) یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) است که به طور خاص مهارکننده انتخابی آنزیم سیکلواکسیژناز-2 یا همان COX-2 محسوب می شود. این دارو با کاهش تولید پروستاگلاندین ها در بدن از بروز التهاب درد و تب جلوگیری می کند. مزیت مهم آن نسبت به سایر NSAIDها این است که کمتر موجب تحریک مخاط معده می شود.
سلکوکسیب معمولاً به شکل کپسول های 100 میلی گرمی و 200 میلی گرمی عرضه می شود و جذب بالایی از دستگاه گوارش دارد. نیمه عمر پلاسمایی آن حدود 11 ساعت است که موجب می شود روزانه فقط یک تا دو بار نیاز به مصرف داشته باشد.
موارد مصرف دارو سلکوکسیب
سلکوکسیب در درمان طیف وسیعی از بیماری های التهابی و دردناک مورد استفاده قرار می گیرد. از شایع ترین کاربردهای این دارو می توان به موارد زیر اشاره کرد
آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis) برای کاهش درد و التهاب مفاصل.
استئوآرتریت (Osteoarthritis) تسکین درد و خشکی مفاصل.
اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing Spondylitis) درمان درد و التهاب ستون فقرات.
دردهای قاعدگی (Dysmenorrhea) کاهش درد ناشی از قاعدگی.
دردهای حاد عضلانی و اسکلتی.
پولیپ های آدنوماتوز خانوادگی (FAP) به منظور کاهش تعداد پولیپ های روده بزرگ در بیماران مستعد سرطان کولون.
استفاده خارج از برچسب (off-label) نیز در برخی شرایط خاص مانند پیشگیری از آلزایمر یا درمان میگرن بررسی شده ولی نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
نحوه مصرف دارو سلکوکسیب (Celecoxib)
مصرف سلکوکسیب باید دقیقاً طبق تجویز پزشک انجام شود و نباید خودسرانه دوز را کم یا زیاد کرد. راهنمای عمومی مصرف این دارو به صورت زیر است
دوز معمول برای استئوآرتریت 200 میلی گرم در روز (یک بار یا در دو نوبت 100 میلی گرمی).
دوز معمول برای آرتریت روماتوئید 100 تا 200 میلی گرم دو بار در روز.
دردهای قاعدگی یا حاد شروع با 400 میلی گرم در روز اول و سپس 200 میلی گرم هر 12 ساعت.
بهتر است دارو همراه غذا یا بعد از غذا مصرف شود تا خطر مشکلات گوارشی کاهش یابد. بلع دارو باید با یک لیوان آب انجام شود و نباید آن را جوید یا خرد کرد.
فواید دارو سلکوکسیب
سلکوکسیب مزایای متعددی دارد که باعث می شود در موارد خاص نسبت به سایر NSAIDها انتخاب اول باشد
کاهش التهاب بدون عوارض شدید گوارشی.
دوز مصرفی کمتر به دلیل نیمه عمر مناسب.
بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دردهای مزمن.
کاهش نیاز به مصرف مسکن های قوی تر مانند اپیوئیدها.
مناسب برای بیماران دارای سابقه زخم معده یا حساسیت گوارشی.
همچنین مطالعاتی نشان داده اند که این دارو در کاهش اندازه پولیپ های پیش سرطانی نیز موثر است که یک مزیت بالقوه برای بیماران با سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ محسوب می شود.
عوارض جانبی دارو سلکوکسیب
مانند هر داروی دیگر سلکوکسیب نیز می تواند با عوارضی همراه باشد. برخی از این عوارض خفیف و قابل تحمل هستند اما برخی نیاز به پیگیری فوری دارند.
عوارض شایع
سوء هاضمه و درد شکم
سردرد
اسهال یا یبوست
سرگیجه
احتباس مایعات (ورم اندام ها)
عوارض جدی اما نادر
حملات قلبی یا سکته مغزی (به ویژه در دوز بالا و مصرف طولانی مدت)
زخم معده یا خونریزی گوارشی
واکنش های آلرژیک شدید مانند کهیر یا تورم صورت
اختلالات کلیوی یا کبدی
در صورت بروز علائمی مانند درد قفسه سینه تنگی نفس استفراغ خونی یا زردی پوست باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.
تداخل دارویی دارو سلکوکسیب
سلکوکسیب می تواند با داروهای مختلفی تداخل داشته باشد و اثربخشی یا ایمنی آن ها را تحت تأثیر قرار دهد. از جمله مهم ترین تداخلات دارویی می توان موارد زیر را نام برد
داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین افزایش خطر خونریزی.
داروهای مدر کاهش اثربخشی ادرارآور و آسیب کلیه.
مهارکننده های ACE و ARB افزایش خطر اختلال کلیه.
لیتیوم افزایش سطح سرمی لیتیوم و خطر سمیت.
سایر NSAIDها افزایش احتمال عوارض گوارشی و قلبی.
همچنین مصرف هم زمان با الکل نیز خطر عوارض کبدی و معده ای را افزایش می دهد.
چه کسانی نباید از سلکوکسیب استفاده کنند
برخی افراد به دلیل شرایط خاص جسمی یا سابقه بیماری نباید از سلکوکسیب استفاده کنند یا باید با احتیاط مصرف نمایند. مهم ترین گروه ها عبارتند از
افرادی با سابقه حساسیت به سولفونامیدها یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی.
بیماران مبتلا به آسم حساس به آسپرین.
کسانی که سابقه حمله قلبی سکته یا بیماری قلبی دارند.
بیماران دچار زخم فعال معده یا خونریزی گوارشی.
افراد با مشکلات شدید کبدی یا کلیوی.
زنان باردار به ویژه در سه ماهه سوم بارداری.
قبل از شروع مصرف لازم است پزشک از سابقه بیماری و سایر داروهای مصرفی فرد اطلاع داشته باشد.
نکات مهم و هشدارها درباره سلکوکسیب
برای مصرف ایمن تر و مؤثرتر سلکوکسیب رعایت برخی نکات ضروری است
دارو را دقیقاً طبق نسخه پزشک مصرف کنید.
در صورت بروز هرگونه علامت غیرمعمول یا شدید فوراً با پزشک تماس بگیرید.
اگر مصرف یک نوبت دارو فراموش شد بلافاصله پس از یادآوری مصرف شود مگر اینکه نزدیک به زمان دوز بعدی باشد.
مصرف طولانی مدت دارو باید تحت نظر پزشک باشد زیرا ممکن است عوارض قلبی یا کلیوی ایجاد کند.
در صورت نیاز به انجام جراحی یا درمان دندان پزشکی پزشک را از مصرف سلکوکسیب آگاه کنید.
دارو را در دمای اتاق دور از رطوبت و نور نگهداری کنید.
پرسش های رایج درباره سلکوکسیب
آیا سلکوکسیب برای همه انواع درد مناسب است؟
خیر این دارو بیشتر برای دردهای التهابی مانند آرتریت مناسب است و برای سردرد یا دردهای عصبی چندان مؤثر نیست.
آیا می توانم سلکوکسیب را بدون نسخه تهیه کنم؟
در برخی کشورها ممکن است این دارو بدون نسخه در دسترس باشد اما در اغلب موارد نیاز به تجویز پزشک دارد.
سلکوکسیب را چند وقت می توان استفاده کرد؟
مدت استفاده بستگی به نوع بیماری و شدت علائم دارد اما مصرف طولانی مدت آن باید با نظارت پزشکی باشد.
آیا سلکوکسیب اعتیادآور است؟
خیر این دارو اعتیادآور نیست و در گروه داروهای اپیوئیدی قرار ندارد.
آیا می توانم آن را با داروهای گیاهی مصرف کنم؟
مصرف هم زمان با برخی داروهای گیاهی ممکن است خطرناک باشد مانند جینکو یا سیر که خاصیت رقیق کننده خون دارند. حتماً با پزشک مشورت کنید.
در پایان باید گفت که سلکوکسیب دارویی مؤثر و نسبتاً ایمن برای کنترل التهاب و دردهای مزمن است اما مصرف آن نیاز به آگاهی دقت و مشورت با پزشک دارد. اگر به درستی مصرف شود می تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا کند.