دارو آلپرازولام (Alprazolam)

دارو آلپرازولام (Alprazolam) که با نام تجاری Xanax شناخته می شود از دسته بنزودیازپین ها بوده و به دلیل اثرات ضداضطراب ضدتشنج و آرام بخش جزو پرمصرف ترین هاست. این دارو با اتصال به گیرنده های GABA‑A در مغز شدت تحریک عصبی را کاهش داده و موجب تسکین سریع علائم اضطراب می شود .نیمه عمر آن در فرم فوری معمولاً بین ۱۱ تا ۱۳ ساعت است و فرم های XR تا ۱۶ ساعت دوام دارند .

موارد مصرف دارو آلپرازولام (Alprazolam)

آلپرازولام در درمان بیماری های زیر کاربرد فراوان دارد

درمان اختلال اضطراب فراگیر (GAD) و کاهش علائم آن

کنترل حملات پانیک (panic attacks) با یا بدون آگورافوبیا neurolaunch.com+4

کاهش اضطراب همراه با افسردگی webmd.com+15

استفاده کوتاه مدت برای اضطراب حاد در موقعیت های اجتماعی مانند سخنرانی یا انجام آزمایش ها

گاهی به عنوان همراه درمان در ترک الکل یا کاهش تهوع ناشی از شیمی درمانی مورد استفاده قرار می گیرد

نحوه مصرف دارو آلپرازولام

دوز شروع معمول برای بزرگسالان مبتلا به GAD بین ۰.۲۵–۰.۵ mg سه بار در روز است. برای درمان پانیک معمولاً ۰.۵ mg سه بار در روز شروع می شود و در صورت نیاز ممکن است تا ۴ mg در روز افزایش یابد در برخی موارد خاص تا ۱۰ mg در روز نیز گزارش شده است فرم های دارویی شامل

قرص فور آزاد (IR)

قرص طولانی اثر (XR) – مخصوص پانیک

قرص ODT یا محلول خوراکی . دوزبندی و کاهش مصرف باید بسیار آهسته و تحت نظارت پزشک صورت گیرد تا از بروز علائم ترک جلوگیری شود .

فواید دارو آلپرازولام

اثر سریع معمولاً ۳۰–۶۰ دقیقه پس از مصرف تسکین اضطراب آغاز می شود .

کاهش حملات پانیک آمار بالای اثربخشی در جلوگیری از وقوع یا شدت حملات پانیک دارد .

کاربرد در اضطراب حاد در شرایط فوری مانند سخنرانی یا پرواز مفید است .

کمک در شرایط خاص پزشکی مانند ترک الکل یا کاهش تهوع شیمی درمانی

عوارض جانبی دارو آلپرازولام

عوارض آلپرازولام به دو دسته تقسیم می شوند

عوارض شایع

خواب آلودگی خستگی سرگیجه اختلال در هماهنگی عضلانی تمرکز و حافظه

خشکی دهان یبوست تغییر اشتها سردرد

عوارض شدید

افسردگی احساس بیگانگی (depersonalization) توهم و واکنش های هیجانی غیرمعمول

کاهش شدید تنفس خواب آلودگی خطرناک به ویژه در ترکیب با اپیوئیدها یا الکل

وابستگی جسمی و روانی سندرم ترک (اضطراب تشنج تهوع)

در مسن ترها خطر افتادن و اختلال حافظه بیشتر است .

تداخل دارویی دارو آلپرازولام

آلپرازولام با برخی داروها تداخل دارد که می تواند شدت اثر یا عوارض را تغییر دهد

مهارکننده های CYP3A4 مانند کتوکونازول اریترومایسین فلووکسامین مصرف همزمان باعث افزایش سطح دارو و عوارض آن می شود .

داروهای مضعف CNS اپیوئیدها الکل آنتی هیستامین ها خطر خواب آلودگی شدید و افسردگی تنفسی وجود دارد .

ضدافسردگی ها و داروهای ضدبارداری خوراکی تغییر در متابولیسم و افزایش سطح پلاسمایی آلپرازولام .

چه کسانی نباید از آلپرازولام استفاده کنند

افرادی که در گروه های زیر قرار دارند باید از مصرف آلپرازولام اجتناب یا با دقت بالا استفاده کنند

حساسیت به بنزودیازپین ها

تنگی گلوکوم زاویه بسته بیماری شدید کبدی یا ریوی (COPD آپنه خواب) .

ترکیب با الکل یا مصرف اپیوئیدش

سابقه سوءمصرف مواد یا افسردگی شدید اختلال شخصیت مرزی .

زنان باردار یا شیرده مگر با تجویز دقیق پزشک (رده بارداری C/D) drugs.com+2

سالمندان نوزادان و کودکان به دلیل عدم قطعیت درباره ایمنی .

نکات مهم و هشدارها درباره آلپرازولام

مصرف کوتاه مدت و در دوز پایین توصیه می شود از بلندمدت پرهیز شود .

قطع تدریجی دارو الزامی است کاهش ناگهانی خطر تشنج و اضطراب برگشتی دارد .

رانندگی و کار با ماشین آلات سنگین تا مطمئن شدن از عدم اثر خواب آور دارو ممنوع است .

نگهداری دارو باید دور از دسترس کودکان در جای خنک و غیرقابل رؤیت باشد .

در مصرف مسن ها و بیماران ریوی باید با احتیاط و نظارت پزشک باشد .

پرسش های رایج درباره آلپرازولام

۱. آیا آلپرازولام اعتیادآور است؟

بله اختلاف نظر وجود دارد اما ریسک وابستگی سوءمصرف و ترک جدی حتی پس از چند هفته مصرف مکرر بالاست .

۲. چه مدت طول می کشد تا اثر بگذارد؟

اثر مصرف فوری بین ۳۰–۶۰ دقیقه شروع و تا حدود ۶ ساعت دوام دارد فرم XR تقریباً ۱۱–۱۶ ساعت مؤثر است .

۳. آیا می توان آن را با الکل یا اپیوئیدها مصرف کرد؟

 خیر ترکیب این دارو با این مواد خطرناک است و ممکن است منجر به افسردگی تنفسی کما یا مرگ شود .

۴. چگونه باید دارو را قطع کرد؟

حذف تدریجی با کاهش دوز به میزان حدود ۰.۵ mg هر چند روز تحت نظر پزشک تا پایان .

۵. آیا در بارداری یا شیردهی ممنوع است؟

 در بارداری رده C/D است و باعث عوارض جنینی یا وابستگی نوزادی می شود در شیردهی نیز به شیر انتقال یافته و عوارض روحی-عصبی برای نوزاد ممکن است .

۶. آیا مناسب سنین کودک یا سالمند هست؟

 در کودکان کمتر مشخص است و معمولاً تجویز نمی شود. سالمندان نیازمند دوز کمتر هستند به علت افزایش حساسیت به عارضه ها.

به صورت کلی آلپرازولام یک داروی مؤثر ضداضطراب و حملات پانیک است که با شروع سریع اثر می تواند به سرعت وضعیت بیمار را بهبود دهد. اما به دلیل ریسک بالای وابستگی عوارض جانبی (به ویژه خواب آلودگی و اختلال هماهنگی) و تداخلات بالقوه خطرناک (الکل اپیوئیدها مهارکننده های CYP3A4) مصرف آن باید کوتاه مدت با حداقل دوز مؤثر و تحت نظر دقیق پزشکی انجام شود. مشاوره مستمر پزشک کاهش تدریجی دوز و پایش عوارض و تداخلات مهم ترین عوامل برای استفاده ایمن از این داروی قدرتمند هستند.