کرج

کرج؛ شهری در مسیر رشد و تغییر

کرج شهری پرجنب وجوش و متنوع در نزدیکی پایتخت ایران تهران قرار دارد. این شهر با ترکیبی از مهاجرپذیری بالا طبیعت کوهستانی تاریخ پر رمز و راز و توسعه صنعتی به یکی از نقاط کلیدی کشور از نظر جمعیت تولید و زندگی شهری تبدیل شده است. بسیاری از مردم کرج را به عنوان حاشیه تهران می شناسند اما حقیقت این است که کرج خود شهری مستقل با هویتی منحصربه فرد و ریشه دار است.

موقعیت جغرافیایی و اقلیم

کرج مرکز استان البرز و یکی از بزرگ ترین شهرهای ایران است که در دامنه جنوبی رشته کوه البرز و در غرب تهران قرار دارد. این شهر در ارتفاع حدود ۱۳۰۰ متر از سطح دریا قرار گرفته و به دلیل موقعیت جغرافیایی خاصش آب وهوای کوهپایه ای دارد؛ تابستان هایی معتدل و زمستان هایی سرد.

رودخانه کرج که از ارتفاعات البرز سرچشمه می گیرد در گذر از این شهر جریان دارد و به نوعی شریان زیستی آن محسوب می شود. وجود این رودخانه و نزدیکی به کوهستان باعث سرسبزی بخش های زیادی از کرج شده است.

تاریخچه ای از گذشته تا امروز

بر خلاف تصور عمومی کرج شهری با پیشینه تاریخی قابل توجه است. آثار کشف شده در تپه های باستانی اطراف کرج مانند تپه مرادآباد نشان می دهند که این منطقه از هزاره دوم پیش از میلاد محل سکونت انسان ها بوده است.

در دوره صفویه کاروانسرای بزرگ کرج برای رفاه کاروان هایی که به سمت تهران یا قزوین در حرکت بودند ساخته شد. در دوران قاجار نیز کرج به دلیل آب وهوای دلپذیر و نزدیکی اش به پایتخت به عنوان ییلاق خاندان سلطنتی شناخته شد.

اما شکوفایی واقعی کرج از دهه ۱۳۴۰ خورشیدی آغاز شد؛ زمانی که مهاجرت های گسترده رشد صنعتی و نزدیکی به تهران باعث رشد انفجاری جمعیت و ساخت وساز در این شهر شد.

تقسیمات شهری و محله ها

کرج شامل مناطق مختلف شهری است که هرکدام هویت و ویژگی های خاص خود را دارند. از جمله محله های معروف آن می توان به

• گوهردشت محله ای نسبتاً لوکس با خیابان های منظم و ساختمان های ویلایی.

• جهانشهر با فضای سبز وسیع و خانه های مدرن.

• فردیس شهری مستقل که بعدها به منطقه ای مهم در کرج تبدیل شد.

• حصارک از قدیمی ترین مناطق کرج با ریشه های فرهنگی خاص.

• کمال شهر ماهدشت گرمدره و محمدشهر نیز از مناطق حومه ای مهم هستند که به تدریج با کرج یکپارچه شدند.

رشد جمعیت و مهاجرپذیری

کرج یکی از مهاجرپذیرترین شهرهای ایران است. طبق سرشماری های رسمی جمعیت آن طی دهه های اخیر چندین برابر شده و اکنون بیش از دو میلیون نفر در این شهر زندگی می کنند.

علت اصلی این رشد سریع نزدیکی به تهران قیمت پایین تر زمین و مسکن (نسبت به پایتخت) و فرصت های شغلی متنوع در صنعت و خدمات است. به همین دلیل ترکیب جمعیتی کرج بسیار متنوع است و مردم از استان های مختلف کشور از جمله لرستان کردستان آذربایجان خراسان مازندران و حتی اقلیت های مهاجر در آن سکونت دارند.

صنعت و اقتصاد

اقتصاد کرج تا حد زیادی مبتنی بر صنعت و خدمات است. وجود شهرک های صنعتی مهمی همچون شهرک صنعتی اشتهارد سیمین دشت و بهارستان باعث شده صنایع بزرگی در زمینه های مواد غذایی داروسازی نساجی فلزات و شیمیایی در این منطقه فعال باشند.

علاوه بر آن کرج به عنوان شهری دانشگاهی نیز شناخته می شود و فعالیت های پژوهشی و علمی در آن نقش پررنگی در اقتصاد محلی دارد.

بازارهای محلی مراکز خرید مدرن خدمات شهری و فعالیت های ساختمانی نیز بخش دیگری از اقتصاد پویا و در حال رشد کرج را تشکیل می دهند.

آموزش و دانشگاه ها

کرج یکی از قطب های آموزشی ایران است. در این شهر دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مهمی فعالیت می کنند که نقش مهمی در تربیت نیروی انسانی کشور دارند. از جمله

• دانشگاه تربیت مدرس (پردیس کرج)

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

• دانشگاه علوم پزشکی البرز

• دانشگاه جامع علمی کاربردی و مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی

این دانشگاه ها در رشته های فنی علوم انسانی پزشکی هنر و علوم پایه فعالیت دارند و هزاران دانشجو از سراسر کشور به این مراکز جذب می شوند.

جاذبه های طبیعی و گردشگری

کرج با طبیعتی خیره کننده همیشه مقصد گردشگران و طبیعت گردان بوده است. مهم ترین جاذبه های آن عبارت اند از

جاده چالوس

یکی از زیباترین جاده های کوهستانی ایران است که از کرج آغاز شده و به شمال کشور می رسد. در این مسیر مناظر چشم نواز رودخانه های خروشان پل ها و تونل های مهندسی شده تجربه ای بی نظیر از رانندگی در دل طبیعت ارائه می دهند.

سد امیرکبیر (کرج)

این سد روی رودخانه کرج ساخته شده و علاوه بر تأمین آب شرب و برق مکانی فوق العاده برای تفریح و قایق سواری است.

باغ سیب مهرشهر

باغ های سیب کرج به ویژه در منطقه مهرشهر از نمادهای طبیعی شهر هستند. در فصل بهار و پاییز این باغ ها با شکوفه ها و میوه های رنگارنگ شان مناظر شاعرانه ای می سازند.

بافت شهری و معماری

بافت شهری کرج ترکیبی از مناطق سنتی و توسعه یافته است. در مناطق مرکزی شهر بافت قدیمی و خانه های حیاط دار دیده می شوند در حالی که در محله هایی مانند مهرشهر عظیمیه و جهانشهر ساختمان های مدرن و برج نشینی گسترده ای وجود دارد.

شهرداری کرج در دهه اخیر تلاش کرده با توسعه پیاده روها ساخت پل های عابر فضای سبز و بوستان ها کیفیت زندگی شهری را ارتقا دهد.

فرهنگ هنر و رسانه

کرج اگرچه شهری جوان به شمار می رود اما دارای زیرساخت های فرهنگی و هنری گسترده ای است. سالن های سینما کتابخانه ها مراکز فرهنگی نگارخانه ها و تئاترهای فعال در سطح شهر دیده می شود.

فرهنگسرای کوثر تالار شهیدان نژادفلاح فرهنگسرای میلاد و… از جمله مکان هایی هستند که برنامه های هنری و آموزشی متعددی در آن ها برگزار می شود.

در زمینه موسیقی نیز کرج میزبان گروه های مختلف سنتی پاپ و رپ است و هنرمندان بسیاری از این شهر برخاسته اند.

حمل ونقل و زیرساخت ها

کرج دارای موقعیت جغرافیایی فوق العاده ای برای اتصال به سایر نقاط کشور است. مسیرهای مهمی چون آزادراه تهران–کرج آزادراه کرج–قزوین و مسیر راه آهن سراسری از آن عبور می کند.

حمل ونقل درون شهری

اتوبوس رانی کرج تاکسی رانی و متروی خط پنج تهران–کرج (که به سمت گلشهر و در آینده به هشتگرد می رود) از جمله گزینه های حمل ونقل عمومی شهر هستند. همچنین طرح های توسعه مترو درون شهری برای کرج در حال اجراست.

دین مذهب و تنوع قومی

اکثر جمعیت کرج مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده امامی هستند. با این حال به دلیل مهاجرپذیری بالا اقلیت های دینی و قومی مختلفی در کرج زندگی می کنند از جمله سنی ها ارامنه کردها لرها ترک ها و حتی افغان ها.

این تنوع قومی باعث شده فرهنگ غذایی لباس و گویش ها در محله های مختلف کرج رنگ وبویی خاص داشته باشد.

مشکلات و چالش ها

با وجود پیشرفت ها کرج با چالش های جدی روبه روست

• ترافیک سنگین در ساعات اوج

• کمبود منابع آبی

• ساخت وساز بی رویه و گسترش حاشیه نشینی

• آلودگی هوا به خصوص در زمستان

• ضعف در مدیریت شهری در برخی دوره ها

با این حال برنامه ریزی های جدید استان البرز برای توسعه پایدار و هوشمند کرج نویدبخش کاهش این مشکلات در آینده است.

چشم انداز آینده کرج

با توجه به قرار گرفتن کرج در مسیر توسعه کلان شهری تهران و ایجاد زیرساخت های علمی حمل ونقل مسکن و فرهنگی انتظار می رود که این شهر در آینده به یکی از شهرهای هوشمند و مدرن ایران تبدیل شود.

افزایش پروژه های شهری توسعه مترو گسترش فضاهای سبز و تمرکز بر بهبود کیفیت زندگی همه نشانه هایی از این چشم انداز هستند.