قم

شهر قم یکی از مهم ترین شهرهای مذهبی فرهنگی و علمی ایران است که نه تنها در داخل کشور بلکه در سطح بین المللی نیز جایگاه ویژه ای دارد. وجود بارگاه حضرت معصومه (س) و حوزه علمیه قم این شهر را به قطب دینی و شیعی جهان اسلام تبدیل کرده است. در این مقاله به معرفی جامع قم از جنبه های مختلف می پردازیم.

موقعیت جغرافیایی قم کجاست؟

قم در مرکز ایران و در جنوب استان تهران واقع شده است. این شهر در مسیر جاده ای تهران – اصفهان قرار دارد و به دلیل قرار گرفتن در شاهراه مواصلاتی کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. آب وهوای قم گرم و خشک است و تابستان های گرم و زمستان های نسبتاً معتدل دارد.

تاریخچه شهر قم از گذشته تا امروز

شهر قم قدمتی دیرینه دارد. در منابع تاریخی آمده که این منطقه از دوران ساسانیان سکونت گاه بوده و در دوره اسلامی به ویژه در زمان عباسیان با مهاجرت اشعریان رنگ وبوی مذهبی پیدا کرده است. با دفن حضرت معصومه (س) در این شهر قم به یکی از مراکز اصلی شیعه بدل شد. در دوران صفویان و قاجاریه نقش مذهبی و علمی قم به طور جدی تری شکل گرفت.

حرم حضرت معصومه (س)؛ قلب تپنده قم

زیارت گاه حضرت فاطمه معصومه (س) خواهر امام رضا (ع) مهم ترین مکان مذهبی قم است. این حرم همه روزه میزبان زائرانی از ایران و دیگر کشورها است. معماری گنبد طلایی ایوان های آیینه کاری شده و فضای روحانی آن هر بیننده ای را مجذوب می کند. بسیاری از علما و بزرگان دین نیز در جوار این بارگاه مدفون اند.

حوزه علمیه قم؛ مرکز علمی جهان تشیع

حوزه علمیه قم یکی از معتبرترین نهادهای دینی و علمی در جهان اسلام است. این حوزه از قرن چهاردهم شمسی به صورت مدون و سازمان یافته آغاز به کار کرد. شخصیت هایی همچون آیت الله بروجردی امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی از بزرگان این حوزه به شمار می آیند. امروز طلاب بسیاری از کشورهای مختلف برای تحصیل علوم دینی به قم می آیند.

وضعیت جمعیت و بافت شهری قم

طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت قم بیش از ۱.۲ میلیون نفر بوده که این تعداد در حال افزایش است. جمعیت این شهر از اقوام مختلف ایران تشکیل شده اما اکثریت آن را فارسی زبانان و مهاجران مذهبی تشکیل می دهند. قم دارای مناطق شهری گسترده بافت قدیمی در مرکز و مناطق نوساز در شمال و غرب است.

مراکز فرهنگی هنری و آموزشی قم

قم تنها یک شهر مذهبی نیست؛ این شهر از لحاظ فرهنگی نیز فعال است. مراکز فرهنگی مانند مجتمع فرهنگی هنری شهید آوینی نگارخانه ها سینماها و مراکز آموزش عالی چون دانشگاه قم دانشگاه ادیان و مذاهب دانشگاه صنعتی قم و دانشگاه پیام نور از مراکز علمی و فرهنگی مهم قم به شمار می روند.

اقتصاد قم بر چه پایه ای است؟

اقتصاد قم متکی بر گردشگری مذهبی صنایع دستی (مانند انگشترسازی و تسبیح سازی) صنایع سبک کشاورزی (مخصوصاً تولید پسته و خرما) و خدمات است. همچنین شهرک های صنعتی قم زمینه ساز اشتغال زایی گسترده ای شده اند. تولید و فروش سوغات مذهبی مانند مهر و سجاده نیز بخشی از درآمد شهر را تشکیل می دهد.

جاذبه های گردشگری قم

علاوه بر حرم مطهر جاذبه هایی چون مسجد جمکران کوه خضر نبی بازار کهنه قم خانه تاریخی زند و باغ گنبد سبز از دیدنی های مهم این شهر هستند. در اطراف قم نیز مکان هایی مانند دریاچه نمک کویر حوض سلطان و کاروانسراهای تاریخی وجود دارد.

غذاها و سوغات محلی قم

حلوا سوهان معروف ترین سوغات قم است که در سراسر ایران طرفداران زیادی دارد. از غذاهای محلی قم می توان به شله قلمکار قمی کوفته قمی و آبگوشت های محلی اشاره کرد. بازارچه های سنتی قم محل مناسبی برای خرید این سوغات ها و تجربه فرهنگ بومی است.

نقش قم در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران

قم همواره یکی از شهرهای تاثیرگذار در وقایع سیاسی معاصر ایران بوده است. از جمله مهم ترین آن ها نقش آفرینی در نهضت امام خمینی (ره) انقلاب اسلامی و اعتراضات اجتماعی مذهبی بوده است. ارتباط نزدیک میان حوزه علمیه و ساختار سیاسی قم را به مرکز تصمیم گیری های ایدئولوژیک در کشور تبدیل کرده است.

حمل ونقل و دسترسی در قم

قم دارای ایستگاه راه آهن پایانه اتوبوس رانی مجهز و بزرگراه های ارتباطی به تهران اصفهان کاشان و سایر شهرهاست. همچنین فرودگاه در حال توسعه این شهر می تواند در آینده نقشی اساسی در حمل ونقل هوایی ایفا کند. ناوگان تاکسی رانی و اتوبوس شهری نیز سیستم حمل ونقل داخل شهر را پوشش می دهند.

فضای سبز و محیط زیست قم

قم به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود با کمبود منابع آبی و پوشش گیاهی محدود روبروست. با این حال پارک هایی نظیر پارک ۷۲ تن پارک علوی پارک لاله و بوستان امام رضا از جمله فضاهای سبز محبوب شهر هستند. همچنین پروژه های جدیدی برای احیای باغات و توسعه فضای سبز در حال انجام است.

رسانه خبر و فضای مجازی در قم

قم دارای خبرگزاری های معتبر مذهبی و حوزوی مانند رسا و حوزه است. همچنین پایگاه های خبری محلی فعال اند و با وجود جمعیت جوان و تحصیل کرده استفاده از شبکه های اجتماعی بسیار رایج است. فعالیت های رسانه ای در قم عمدتاً رنگ وبوی دینی و آموزشی دارند.