فصل بهار

فصل بهار یکی از چهار فصل اصلی سال است که پس از زمستان و پیش از تابستان قرار می گیرد. در این فصل دمای هوا به تدریج افزایش یافته گیاهان شکوفا می شوند و جانوران فعالیت های زیستی خود را از سر می گیرند. فصل بهار از دیدگاه های گوناگون از جمله اقلیمی فرهنگی اقتصادی و زیستی دارای اهمیت بالایی است و در بسیاری از فرهنگ ها نماد تولد دوباره امید و تازگی به شمار می آید.

فصل بهار چیست و چه زمانی آغاز می شود؟

فصل بهار در نیم کره شمالی زمین از حدود 20 مارس تا 21 ژوئن ادامه دارد. این زمان بندی بر اساس پدیده ای نجومی به نام «اعتدال بهاری» یا Spring Equinox تعیین می شود که طی آن شب و روز تقریباً هم طول می شوند. در تقویم خورشیدی ایران فصل بهار از ابتدای فروردین تا پایان خرداد را در بر می گیرد. این فصل با تغییرات محسوس در طبیعت افزایش دمای هوا و حضور پررنگ نور خورشید شناخته می شود.

ویژگی های اقلیمی فصل بهار در ایران و جهان

در فصل بهار رد ایران دمای هوا از سرمای زمستانی فاصله می گیرد و به حالتی معتدل و مطبوع نزدیک می شود. بارندگی ها به ویژه در مناطق معتدل و کوهستانی افزایش می یابند و موجب سیراب شدن زمین و رودخانه ها می شوند. طول روزها نسبت به زمستان افزایش یافته و فعالیت های طبیعی جانوران و گیاهان بیشتر می شود. در ایران بهار به ویژه در مناطقی مانند شمال کشور زاگرس و نواحی مرکزی با تغییر چشمگیر پوشش گیاهی و آب وهوای لطیف همراه است.

تعداد ماه ها و روزهای فصل بهار در تقویم شمسی

در تقویم هجری خورشیدی فصل بهار شامل سه ماه فروردین اردیبهشت و خرداد است. این ماه ها به ترتیب دارای 31 31 و 30 روز هستند که جمعاً برابر با 92 روز می شود. این فصل طولانی ترین فصل سال از نظر تعادل بین گرما و سرما به شمار می رود. به دلیل این ساختار منظم فعالیت های کشاورزی آموزشی و گردشگری بسیاری از کشورها به ویژه ایران بر پایه تقویم بهاری برنامه ریزی می شوند.

نقش فصل بهار در طبیعت و چرخه های زیستی

بهار فصلی حیاتی برای بقای زیست بوم هاست. در این دوره گیاهان دوباره از خاک سر بر می آورند شکوفه ها نمایان می شوند و فرایند فتوسنتز شدت می گیرد. جانوران نیز از خواب زمستانی خارج می شوند یا از مناطق گرم تر مهاجرت کرده و به زیستگاه های اصلی خود بازمی گردند. بسیاری از گونه ها در این زمان زادآوری کرده و منابع غذایی نیز فراوان تر می شوند. به طور خلاصه فصل بهار نقطه شروعی دوباره برای زنجیره های طبیعی و حیات کره زمین است.

اهمیت فصل بهار در فرهنگ تاریخ و ادبیات ایران

در فرهنگ ایرانی بهار جایگاه بسیار ویژه ای دارد. نوروز یکی از کهن ترین جشن های جهان در نخستین روز بهار برگزار می شود و نماد تجدید پاکی و آغاز نو است. این جشن که ریشه ای بیش از ۳۰۰۰ ساله دارد با آیین هایی مانند خانه تکانی چیدن سفره هفت سین دید و بازدید و پوشیدن لباس نو همراه است. بهار همچنین در ادبیات فارسی بارها مورد توجه قرار گرفته است. شاعران بزرگی مانند حافظ سعدی فردوسی و مولوی بهار را نشانه زندگی عشق و تحول دانسته اند.

تأثیر فصل بهار بر سلامت جسم و روان انسان

فصل بهار از نظر روانی تأثیرات عمیقی بر انسان دارد. افزایش نور طبیعی باعث افزایش ترشح سروتونین در مغز می شود که به بهبود خلق وخو کمک می کند. دمای مطبوع نیز زمینه ساز افزایش تحرک فیزیکی ورزش و فعالیت در فضای باز است. پیاده روی در طبیعت بهاری شرکت در جشن های فصلی و مصرف میوه ها و سبزیجات تازه مانند ریواس نعناع تره فرنگی و شنبلیله به افزایش سلامت عمومی بدن کمک می کند. همچنین بهار برای مقابله با افسردگی فصلی (SAD) بسیار مفید شناخته شده است.

فصل بهار و شروع فعالیت های کشاورزی در مناطق مختلف

بهار زمان آغاز فعالیت های اصلی کشاورزی است. در این فصل کشاورزان زمین ها را شخم زده و اقدام به کاشت محصولاتی مانند گندم جو عدس لوبیا و انواع سبزیجات می کنند. کاشت نهال درختان میوه نیز معمولاً در بهار صورت می گیرد. در مناطق کوهستانی چراگاه ها سرسبز شده و دامداران فعالیت های مرتبط با دامداری فصلی را آغاز می کنند. رونق بازارهای کشاورزی محلی و رشد مشاغل فصلی از جمله دیگر ویژگی های اقتصادی بهار است.

گردشگری طبیعی در فصل بهار و مقاصد محبوب ایران

بهار بهترین زمان برای گردشگری طبیعی در ایران است. شهرهایی چون شیراز با عطر شکوفه های نارنج مازندران با طبیعت سرسبز و اصفهان با بناهای تاریخی در کنار رودخانه ها از مقاصد محبوب گردشگری بهاری هستند. همچنین کویرهای مرکزی ایران در این فصل با آب و هوای خنک تر پذیرای تورهای طبیعت گردی می شوند. مراسم هایی مانند سیزده به در نیز بر جنبه مردمی و فرهنگی سفر در بهار می افزایند. در این ایام رزرو اقامتگاه های بوم گردی خانه های سنتی و هتل ها افزایش می یابد.

آیین ها و رسوم سنتی فصل بهار در فرهنگ ایرانی

بهار در فرهنگ ایرانی با مجموعه ای از آیین ها و مراسم های ریشه دار همراه است. آغاز آن با چهارشنبه سوری جشن آتش و پاکی همراه می شود. سپس با نوروز سنت ها و نمادهای مرتبط با تحول طبیعت به اجرا در می آید. سیزده به در سیزدهمین روز فروردین مردم را به دامان طبیعت می کشاند تا نحسی را از خود دور کنند. دید و بازدیدهای نوروزی رسم عیدی دادن و اجرای نمایش های آیینی مانند خیمه شب بازی و نوروزخوانی جلوه هایی از پیوند فرهنگ و طبیعت در این فصل هستند.

 چرا فصل بهار فصل زندگی و نوزایی است

فصل بهار از جنبه های مختلف نماد نوزایی رشد و امید است. طبیعت جانی تازه می گیرد انسان ها با انگیزه ای نو وارد سال جدید می شوند و تعاملات اجتماعی به اوج خود می رسد. در این فصل توازن بین شب و روز تعادل دما و فوران زندگی از دل زمین تصویری روشن از چرخه زندگی و پویایی آن ارائه می دهد. بهار یادآور این نکته است که در دل هر زمستانی بهاری در راه است و همین امید ارزشمندترین میراث این فصل برای بشر است.

تعطیلات رسمی و مناسبت های فصل بهار در ایران

فصل بهار در ایران با رویدادها و تعطیلات متنوعی همراه است که ریشه در تاریخ دین فرهنگ و آیین های باستانی دارند. این مناسبت ها فرصت هایی برای دیدار شادی طبیعت گردی و پاسداشت ارزش های اجتماعی و معنوی فراهم می کنند. در ادامه لیستی از تعطیلات و مناسبت های مهم بهار را مشاهده می کنید

مناسبت ها و تعطیلات ماه فروردین

• ۱ فروردین آغاز سال نو خورشیدی – نوروز (تعطیل رسمی)
• ۲ فروردین عید نوروز (تعطیل رسمی)
• ۳ فروردین عید نوروز (تعطیل رسمی)
• ۴ فروردین عید نوروز (تعطیل رسمی)
• ۱۲ فروردین روز جمهوری اسلامی ایران (تعطیل رسمی)
• ۱۳ فروردین روز طبیعت – سیزده به در (تعطیل رسمی)
• (در سال هایی که ایام شهادت یا مناسبت مذهبی در فروردین قرار گیرد تعطیلی های بیشتری نیز اضافه می شود مانند وفات امامان یا روز ملی فناوری هسته ای)

مناسبت ها و تعطیلات ماه اردیبهشت

• ۹ اردیبهشت (در بعضی سال ها) شهادت امام علی (ع) – بر اساس تقویم قمری ممکن است در اردیبهشت واقع شود (تعطیل رسمی مذهبی)
• ۲۱ اردیبهشت (در بعضی سال ها) عید سعید فطر – تعطیل رسمی و مذهبی
• مناسبت های ملی یا فرهنگی خاصی در اردیبهشت کمتر وجود دارد اما بسیاری از برنامه های رسمی همایش ها و هفته های مرتبط با آموزش کار و خانواده در این ماه برگزار می شوند.

مناسبت ها و تعطیلات ماه خرداد

• ۱۴ خرداد رحلت حضرت امام خمینی (ره) – تعطیل رسمی
• ۱۵ خرداد قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ – تعطیل رسمی
• گاهی ولادت امام رضا (ع) یا دیگر مناسبت های مذهبی طبق تقویم قمری ممکن است در این ماه واقع شوند که باعث تعطیلی های متغیر خواهند بود.

مناسبت های فرهنگی و غیررسمی فصل بهار

افزون بر تعطیلات رسمی فصل بهار با مجموعه ای از مناسبت های فرهنگی و آیینی همراه است که در میان اقوام گوناگون ایرانی رواج دارد

• نوروزخوانی سنتی محلی در گیلان مازندران و بخش هایی از خراسان برای نوید آمدن بهار
• جشن گل گردان ها در لرستان و مناطق غربی ایران
• جشن اردیبهشتگان جشنی باستانی در ستایش طبیعت و آتش برگزارشده در اردیبهشت ماه در ایران باستان
• آیین های کُردی فصل بهار از جمله نوروز کردی و مراسم آتش افروزی شبانه در مناطق غربی کشور

فصل بهار زمان شادی آیین و بازپیوند با طبیعت

وجود مناسبت های گوناگون در فصل بهار از نوروز گرفته تا سیزده به در و اعیاد مذهبی نشان دهنده جایگاه ویژه این فصل در زندگی اجتماعی ایرانیان است. این ایام نه تنها باعث استراحت و تفریح خانواده ها می شود بلکه فرصتی برای نوسازی معنوی پیوند با طبیعت و تعمیق روابط انسانی نیز فراهم می آورد.