حسن تهرانی مقدم

حسن تهرانی مقدم

حسن تهرانی مقدم یکی از چهره های تأثیرگذار در حوزه موشکی ایران و از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. او به عنوان بنیان گذار برنامه موشکی ایران شناخته می شود و نقشی کلیدی در طراحی تولید و توسعه انواع موشک های بالستیک ایران داشت.

تهرانی مقدم در سال های بعد از جنگ تحمیلی به یکی از چهره های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در حوزه دفاعی تبدیل شد و بسیاری او را “پدر برنامه موشکی ایران” می دانند.

زندگی نامه و دوران کودکی حسن تهرانی مقدم

حسن تهرانی مقدم در سال ۱۳۳۸ در محله سرچشمه تهران متولد شد. خانواده ای مذهبی و متعهد داشت که در فضای دینی و انقلابی پرورش یافت. تحصیلات ابتدایی و متوسطه اش را در تهران گذراند و از نوجوانی علاقه مند به مسائل فنی و نظامی بود.

در سال های پیش از انقلاب با فضای مبارزاتی آشنا شد و با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ خیلی زود وارد نهادهای انقلابی شد و به عضویت سپاه پاسداران درآمد.

حضور در دفاع مقدس و نقش کلیدی در توپخانه سپاه

با شروع جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ تهرانی مقدم در صف نخست مدافعان قرار گرفت. او به سرعت در بخش توپخانه سپاه نقش برجسته ای پیدا کرد. در آن زمان سپاه پاسداران به تازگی شکل گرفته بود و زیرساخت های نظامی آن هنوز کامل نشده بود. تهرانی مقدم با خلاقیت و تلاش شبانه روزی خود توانست توپخانه سپاه را سازمان دهی کرده و پایه ریزی کند.

او در طول جنگ به این نتیجه رسید که برای مقابله مؤثر با دشمن ایران نیاز به قدرت موشکی دارد. از همین رو ایده راه اندازی یگان موشکی را مطرح و پیگیری کرد.

بنیان گذاری نیروی موشکی ایران

در میانه جنگ ایران و عراق با محدودیت های شدید نظامی و تحریم های جهانی تهرانی مقدم به همراه تیمی از مهندسان جوان سپاه نخستین گام های طراحی و تولید موشک های بومی را برداشت. با استفاده از قطعات وارداتی و بومی سازی دانش موشکی نخستین موشک ها تحت نظارت او ساخته شدند.

او با مطالعه بر روی موشک های اسکاد ساخت شوروی و توسعه آن ها توانست نسل جدیدی از موشک های ایرانی را طراحی کند. بسیاری از موشک هایی که امروز به عنوان نماد قدرت نظامی ایران شناخته می شوند از میراث فکری و اجرایی تهرانی مقدم نشأت گرفته اند.

پروژه های برجسته موشکی تهرانی مقدم

تهرانی مقدم پروژه های مختلفی را در حوزه موشکی هدایت و اجرا کرد. برخی از مهم ترین این پروژه ها عبارتند از

موشک شهاب نخستین گام بلند در ساخت موشک های بالستیک ایران

موشک شهاب یکی از مهم ترین پروژه های تهرانی مقدم است که پایه گذار برنامه موشکی ایران محسوب می شود. خانواده موشک های شهاب شامل چندین مدل است که هر یک از آن ها ارتقا یافته مدل قبلی بوده و به مرور از نظر برد دقت و قدرت تخریب پیشرفت کرده اند.

• شهاب ۱ مدل اولیه این خانواده برگرفته از موشک اسکاد-B با برد حدود ۳۰۰ کیلومتر بود. استفاده اصلی آن در سال های پایانی جنگ تحمیلی آغاز شد.
• شهاب ۲ نسخه بهبود یافته با برد ۵۰۰ کیلومتر که از دقت بالاتری نسبت به شهاب ۱ برخوردار بود.
• شهاب ۳ مهم ترین دستاورد این پروژه با بردی بیش از ۱۳۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر قابلیت حمل کلاهک حدود ۱۰۰۰ کیلوگرم و توان هدف گیری اهداف راهبردی در عمق دشمن. این مدل از نظر فناوری پیشران سامانه هدایت و طراحی بدنه جهشی عظیم نسبت به نمونه های قبلی داشت.

شهاب ۳ به ویژه در دهه ۱۳۸۰ به عنوان یکی از ارکان بازدارندگی ایران در برابر تهدیدات منطقه ای معرفی شد و پایه بسیاری از موشک های بعدی بر آن بنا شد.

موشک سجیل نسل جدید با پیشران سوخت جامد

موشک سجیل به عنوان یکی از پیشرفته ترین موشک های ایرانی پروژه ای راهبردی بود که در دوران تهرانی مقدم آغاز شد و نقطه عطفی در استفاده از فناوری سوخت جامد به شمار می رود. برخلاف موشک های سوخت مایع که آماده سازی و نگهداری آن ها زمان بر است موشک های سوخت جامد بسیار سریع تر و امن تر برای استفاده در شرایط جنگی هستند.

ویژگی های کلیدی موشک سجیل

• برد عملیاتی حدود ۲۰۰۰ کیلومتر
• زمان آماده سازی بسیار کم
• مقاومت بالا در برابر شناسایی ماهواره ای
• دقت هدف گیری بالا با بهره گیری از سامانه های ناوبری پیشرفته
• توان حمل کلاهک های متنوع (از نوع انفجاری شدید یا EMP)

موشک سجیل از دو مرحله تشکیل شده و در مقایسه با شهاب ۳ به دلیل سوخت جامد سرعت پرتاب و واکنش پذیری بسیار بیشتری دارد. این موشک توانسته قابلیت ایران در انجام حملات پیشگیرانه یا واکنشی را به طور محسوسی افزایش دهد.

موشک قدر ارتقای دقت و برد در ادامه مسیر شهاب

موشک قدر درواقع نسخه بهینه شده شهاب ۳ است که در قالب مدل های مختلفی چون قدر H و قدر F توسعه داده شد. این موشک ها به صورت ویژه برای افزایش دقت پایداری مسیر پرواز و بهینه سازی سامانه های هدف گیری ساخته شدند.

ویژگی های مهم موشک قدر

• برد بین ۱۶۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر
• دقت هدف گیری بهتر نسبت به شهاب ۳ با استفاده از سامانه ناوبری ترکیبی
• قابلیت جداسازی مرحله ای کلاهک (MIRV مانند)
• طراحی سبک تر با بدنه کامپوزیتی در برخی نمونه ها

تهرانی مقدم به عنوان طراح و ناظر اصلی توسعه خانواده قدر با استفاده از تجربیات عملیاتی شهاب ۳ و بازخوردهای میدانی توانست این مدل را با دقت و برد بالا به یکی از مؤثرترین سلاح های راهبردی ایران تبدیل کند.

موشک خرمشهر محصول تفکر بلندمدت تهرانی مقدم

موشک خرمشهر یکی از سنگین ترین موشک های بالستیک ایران است که گرچه پس از شهادت تهرانی مقدم رونمایی شد اما بنیان علمی و طراحی اولیه آن در دوران مدیریت او شکل گرفته بود. این موشک برای حمل کلاهک های بزرگ تر و اجرای مأموریت های خاص طراحی شده است.

ویژگی های بارز موشک خرمشهر

• برد حدود ۲۰۰۰ کیلومتر
• توان حمل کلاهک با وزن بیش از ۱۸۰۰ کیلوگرم
• طراحی بدون بالک (Finned-less) برای افزایش مانورپذیری
• مقاومت بالا در برابر اخلال سامانه های پدافندی دشمن

خرمشهر با بدنه کوتاه تر ولی قطورتر نسبت به شهاب ۳ نماد توسعه موشکی ایران به سمت توانایی حمل هم زمان چند کلاهک (MIRV) یا کلاهک های با قدرت تخریبی بالا محسوب می شود. این موشک یکی از اصلی ترین نمادهای قدرت بازدارندگی ایران در دوران پس از تهرانی مقدم است.

نقش استراتژیک تهرانی مقدم در قدرت بازدارندگی ایران

بسیاری از کارشناسان نظامی معتقدند که برنامه موشکی ایران ستون اصلی بازدارندگی کشور در برابر تهدیدات خارجی است. این راهبرد بر مبنای دکترین دفاعی ایران شکل گرفته و تهرانی مقدم معمار اصلی آن بود.

او اعتقاد داشت که “دفاع باید بومی مستقل پیشگیرانه و آینده نگر باشد.” بر همین اساس توسعه برد دقت قدرت انفجار و تحرک موشک ها در دستور کار تیم های تحت رهبری او قرار گرفت.

شخصیت فردی و سبک مدیریتی

تهرانی مقدم فردی با روحیه جهادی ساده زیست و به شدت متعهد به آرمان های انقلاب بود. همکارانش از او به عنوان فردی خلاق پرانرژی خوش فکر و دارای قدرت جذب جوانان یاد می کنند.

او به آموزش و تربیت نسل جدید متخصصان اعتقاد راسخ داشت و بسیاری از مهندسان امروز صنایع دفاعی ایران شاگردان او هستند. به مسائل فنی تسلط داشت و از جزئی ترین امور تا تصمیمات کلان شخصاً نظارت می کرد.

شهادت حسن تهرانی مقدم در انفجار پایگاه بیدگنه

در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۹۰ انفجاری مهیب در یکی از مراکز موشکی سپاه در منطقه بیدگنه واقع در ملارد استان تهران رخ داد. در این حادثه حسن تهرانی مقدم به همراه جمعی از همکارانش به شهادت رسید.

هرچند گزارش رسمی علت انفجار را حادثه فنی اعلام کرد اما برخی گمانه زنی ها حاکی از احتمال خرابکاری خارجی بود. رژیم صهیونیستی و سازمان های جاسوسی غربی بارها برنامه موشکی ایران را هدف حمله قرار داده اند.

شهادت تهرانی مقدم بازتاب گسترده ای در رسانه های داخلی و بین المللی داشت و به عنوان ضایعه ای بزرگ برای ایران یاد شد.

میراث علمی و نظامی تهرانی مقدم

پس از شهادتش نقش تهرانی مقدم در توسعه علمی و نظامی ایران بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت. او نه تنها پایه گذار موشک های بالستیک بود بلکه دانش طراحی سیستم های پیشرفته هدایت پرتاب گرها و سکوی پرتاب را نیز وارد صنعت دفاعی ایران کرد.

بسیاری از پروژه های موشکی ایران پس از شهادت او به ثمر نشستند از جمله توسعه موشک های نقطه زن کروز سوخت جامد و سامانه های جدید پدافندی. تهرانی مقدم اعتقاد داشت “ما باید خودمان را برای مقابله با آینده ای نامعلوم اما پرمخاطره آماده کنیم.”

نگاه رهبر انقلاب به تهرانی مقدم

رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها از تهرانی مقدم به نیکی یاد کرده اند. ایشان او را “دانشمند برجسته” “مؤمن واقعی” و “چهره ای بی بدیل در عرصه دفاعی” دانسته اند. همچنین تأکید کرده اند که تلاش های تهرانی مقدم نقش تعیین کننده ای در ارتقای قدرت دفاعی ایران داشته است.

یادبودها و تقدیرها

در سال های پس از شهادتش نام تهرانی مقدم در بسیاری از مراکز نظامی دانشگاهی و خیابان های کشور گرامی داشته شده است. از جمله

• نام گذاری خیابان ها و بزرگراه هایی در تهران و سایر شهرها
• تأسیس نمایشگاه دائمی دستاوردهای موشکی ایران به نام او
• ساخت مستندها و فیلم های سینمایی درباره زندگی و دستاوردهای او
• برگزاری همایش های علمی با هدف معرفی تفکر تهرانی مقدم در حوزه دفاعی

تهرانی مقدم در رسانه ها و افکار عمومی

شخصیت تهرانی مقدم به ویژه پس از شهادتش بیشتر در رسانه ها معرفی شد. تا پیش از آن به دلیل ماهیت امنیتی فعالیت هایش کمتر در معرض دید بود. اما با گذشت زمان ابعاد مختلف فکری اخلاقی مدیریتی و علمی او بیشتر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.

او به عنوان نماد پیشرفت علمی-نظامی ایران الگوی بسیاری از جوانان در حوزه های فنی و مهندسی شده است.

جمع بندی چرا تهرانی مقدم مهم است؟

حسن تهرانی مقدم یکی از برجسته ترین چهره های تاریخ معاصر ایران است که با تلاش بی وقفه خود بنیان گذار یکی از مهم ترین مؤلفه های قدرت دفاعی ایران شد. او با نگاهی راهبردی علمی و جهادی موفق شد ایران را به قدرتی بازدارنده در منطقه تبدیل کند.

امروز وقتی از قدرت موشکی ایران سخن به میان می آید نام تهرانی مقدم با احترام و افتخار در ذهن ها تداعی می شود. او الگویی از ترکیب ایمان دانش ابتکار و ایثار بود که میراثش تا سال ها در تاریخ ایران ماندگار خواهد ماند.