بریکس چیست و اعضای آن کی هستند؟

بریکس چیست و اعضای آن کی هستند؟

بریکس (BRICS) یک گروه بین المللی از کشورهایی با اقتصادهای نوظهور است که هدف آن ها ایجاد همکاری اقتصادی سیاسی و اجتماعی مستقل از سلطه غرب و به ویژه ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا است. واژه بریکس از حروف اول نام انگلیسی پنج کشور اصلی تشکیل دهنده آن گرفته شده از برزیل ، روسیه ، هند ، چین و آفریقای جنوبی است.

نخستین بار این اصطلاح در سال 2001 توسط جیم اونیل اقتصاددان شرکت گلدمن ساکس برای اشاره به قدرت های اقتصادی در حال رشد استفاده شد. در آن زمان تمرکز بر چهار کشور اصلی بود برزیل روسیه هند و چین که بعدها آفریقای جنوبی در سال 2010 به آن ها پیوست و به صورت رسمی گروه BRICS شکل گرفت.

تاریخچه شکل گیری گروه بریکس

ایده اولیه تشکیل بریکس ناشی از پیش بینی های اقتصادی درباره کشورهای دارای رشد بالا بود. در سال 2006 وزرای خارجه برزیل روسیه هند و چین نخستین جلسه رسمی خود را در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل برگزار کردند. این جلسه نقطه آغاز همکاری های چندجانبه میان این چهار کشور بود.

در سال 2009 اولین نشست رسمی سران این کشورها در شهر یکاترینبورگ روسیه برگزار شد. در این نشست رهبران بریکس بر ضرورت ایجاد یک نظم جهانی چندقطبی تأکید کردند.

با پیوستن آفریقای جنوبی در سال 2010 نام گروه از BRIC به BRICS تغییر یافت. آفریقای جنوبی به عنوان اقتصاد پیشرو در قاره آفریقا نقش مهمی در توسعه روابط بین کشورهای جنوب جهانی دارد.

اعضای گروه بریکس چه کشورهایی هستند؟

تا پایان سال 2023 اعضای اصلی بریکس عبارت بودند از:

1.  برزیل
2. روسیه
3. هند
4. چین
5.  آفریقای جنوبی

با این حال از ابتدای سال 2024 این گروه شاهد گسترش بزرگی بود و کشورهای جدیدی نیز به آن پیوستند.

اعضای جدید بریکس در سال 2024

در نشست سران بریکس که در آگوست 2023 در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد تصمیم گرفته شد که از ژانویه 2024 شش کشور جدید به این گروه بپیوندند. این کشورها عبارتند از:

1. ایران
2.  عربستان سعودی
3.  امارات متحده عربی
4. مصر
5. اتیوپی
6.  آرژانتین (که بعدها انصراف داد)

با این حساب بریکس از یک گروه 5 عضوی به یک بلوک 10 عضوی تبدیل شد. البته آرژانتین پس از تغییر دولت در دسامبر 2023 تصمیم به انصراف از عضویت گرفت.

هدف بریکس چیست؟

هدف اصلی بریکس ایجاد تعادل در نظم اقتصادی و سیاسی جهانی است. این گروه تلاش می کند تا وابستگی به دلار آمریکا را کاهش دهد نظام مالی جدیدی ایجاد کند و در حوزه هایی مانند توسعه پایدار انرژی تجارت و سرمایه گذاری همکاری های منطقه ای و بین المللی را گسترش دهد.

از جمله اهداف مشخص بریکس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترویج چندقطبی سازی جهانی
• مقابله با سلطه اقتصادی غرب
• گسترش تجارت بین کشوری بدون دلار
• تاسیس نهادهای مالی مستقل مانند بانک توسعه بریکس
• حمایت از پروژه های زیرساختی و توسعه ای

بانک توسعه بریکس چیست؟

بانک توسعه بریکس یا (New Development Bank ) در سال 2014 با هدف تامین مالی پروژه های زیربنایی و توسعه ای کشورهای عضو تأسیس شد. دفتر مرکزی این بانک در شهر شانگهای چین قرار دارد.

سرمایه اولیه این بانک 100 میلیارد دلار اعلام شد. هر کشور عضو سهم مشخصی از سرمایه را تامین کرده است و هدف این بانک ارائه وام به کشورهایی است که در پروژه های زیربنایی شرکت دارند بدون وابستگی به بانک جهانی یا صندوق بین المللی پول.

ارز مشترک بریکس چیست؟

یکی از اهداف بلندمدت بریکس ایجاد ارز مشترک یا سیستم های مالی جایگزین دلار است. هرچند هنوز ارز رسمی واحدی برای بریکس معرفی نشده اما مذاکرات در این زمینه در جریان است. برخی تحلیل گران این رویکرد را به عنوان گامی برای کاهش نفوذ دلار و افزایش استقلال مالی کشورهای عضو می دانند.

همچنین کشورهای بریکس تلاش دارند تجارت دوجانبه و چندجانبه را با استفاده از ارزهای محلی انجام دهند مثلاً تجارت بین روسیه و چین با یوان یا روبل.

قدرت اقتصادی و جمعیتی بریکس

بر اساس آمار منتشرشده در سال 2023:

جمعیت کل کشورهای بریکس بیش از 3.5 میلیارد نفر بود.(معادل بیش از 40٪ جمعیت جهان)

تولید ناخالص داخلی مجموع کشورهای عضو حدود 32٪ از اقتصاد جهانی را تشکیل می داد.

سهم بریکس از تولید نفت جهان بیش از 40٪ است.

کشورهای بریکس بزرگ ترین تولیدکنندگان کالاهایی مثل فولاد سیمان گندم برنج نفت گاز و انرژی های نو هستند.

این آمارها نشان می‌دهد که بریکس یک قدرت جهانی در حال ظهور است.

نشست های سالانه بریکس

بریکس دارای نشست های سالانه در سطوح مختلف است:

• نشست سران کشورها
• نشست وزرای خارجه
• نشست وزرای اقتصاد و تجارت
• نشست بانکی و مالی
• مجمع کسب وکار بریکس

هر سال یکی از کشورهای عضو میزبانی این نشست ها را برعهده می گیرد.

نقش ایران در بریکس

ایران در سال 2023 رسماً برای عضویت در بریکس درخواست داد و در ژانویه 2024 به عنوان یکی از اعضای جدید پذیرفته شد. ورود ایران به بریکس از نظر استراتژیک و ژئوپلیتیکی اهمیت فراوانی دارد چرا که ایران دارای ذخایر عظیم انرژی موقعیت جغرافیایی حساس و ظرفیت های اقتصادی قابل توجهی است.

عضویت ایران در بریکس می تواند:

• موجب افزایش مبادلات تجاری با کشورهای شرق آسیا و جنوب جهان شود.
• راهی برای دور زدن تحریم ها و گسترش تجارت با ارزهای غیر دلاری فراهم کند.
• ایران را به بخشی از نظم نوین جهانی غیر غرب محور تبدیل کند.

آینده بریکس به کدام سو می رود؟

بریکس در مسیر تبدیل شدن به یکی از مهم ترین بازیگران نظم جهانی نوین قرار دارد. توسعه روابط تجاری استقلال از دلار جذب کشورهای جدید و ایجاد سیستم های مالی جایگزین از اولویت های این گروه است.

با پیوستن کشورهای مهمی مانند ایران عربستان و امارات بریکس به یک بلوک ژئوپلیتیکی و اقتصادی بزرگ تبدیل شده که می تواند موازنه قدرت جهانی را تغییر دهد.

برخی تحلیلگران پیش بینی می کنند که بریکس ممکن است در آینده تبدیل به یک اتحادیه بین المللی فراتر از G20 شود و ساختارهای جایگزینی برای نهادهای غربی تأسیس کند.