فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران ، واکنش چین و روسیه به بازگشت تحریم ها

مکانیسم ماشه چیست و چرا فعال شد؟

مکانیسم ماشه یا Snapback Mechanism یکی از بندهای توافق هسته ای برجام است که در سال 2015 برای تضمین اجرای تعهدات ایران در نظر گرفته شد. طبق این بند اگر یکی از اعضای برجام ادعا کند ایران تعهداتش را نقض کرده می تواند خواستار بازگشت خودکار تحریم های سازمان ملل شود. در نشست اخیر شورای امنیت تلاش برای تصویب قطعنامه ای در جهت ادامه تعلیق تحریم ها ناکام ماند و این روند به معنای فعال شدن مکانیسم ماشه تفسیر شد.

زمان دقیق فعال شدن مکانیسم ماشه

بر اساس اعلام رسمی بازگشت تحریم های سازمان ملل از 5 مهر 2025 (27 سپتامبر 2025) اجرایی خواهد شد. این تاریخ به عنوان نقطه آغازین اعمال دوباره محدودیت های تسلیحاتی بانکی و نفتی علیه ایران شناخته می شود.

واکنش چین و روسیه به بازگشت تحریم ها

در بیانیه ای مشترک چین و روسیه رسماً اعلام کردند که بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران را غیرقانونی و نامعتبر می دانند. این دو کشور تأکید کردند که به چنین تحریم هایی پایبند نخواهند بود و آن را اقدامی یک جانبه و فاقد مشروعیت حقوقی توصیف کردند. مقامات مسکو و پکن معتقدند که سازوکار مکانیسم ماشه تنها در شرایط خاص و با توافق همه اعضای برجام قابل فعال سازی بوده در حالی که اکنون این فرایند بدون اجماع و برخلاف اصول توافق اجرا شده است.

موضع ایران در برابر مکانیسم ماشه

جمهوری اسلامی ایران این اقدام شورای امنیت را غیرقانونی دانسته و تأکید کرده است که چنین تصمیمی هیچ وجاهت حقوقی ندارد. تهران هشدار داده که بازگشت تحریم ها تنها به افزایش تنش در منطقه و سخت تر شدن روند مذاکرات منجر خواهد شد.

موضع آمریکا و متحدان اروپایی

ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی از فعال شدن مکانیسم ماشه استقبال کرده اند. آنها ایران را متهم می کنند که به تعهدات هسته ای خود پایبند نبوده و بازگشت تحریم ها را تنها راه جلوگیری از گسترش تنش های منطقه ای می دانند. این کشورها معتقدند که فشار اقتصادی می تواند ایران را به بازگشت به میز مذاکره وادار کند.

اختلاف نظر در شورای امنیت سازمان ملل

در جریان رأی گیری اخیر تنها چهار کشور (چین روسیه پاکستان و الجزایر) با تصویب قطعنامه لغو تحریم ها موافقت کردند. از آنجا که تصویب قطعنامه نیازمند 9 رأی مثبت بود طرح مذکور رد شد. این موضوع شکاف عمیق میان اعضای دائم شورای امنیت را آشکار کرد و نشان داد که اختلافات ژئوپلیتیکی بر آینده برجام سایه انداخته است.

پیامدهای بازگشت تحریم ها بر اقتصاد ایران

تحریم های سازمان ملل شامل محدودیت های گسترده ای در بخش های نفت بانک و صنایع دفاعی است. با بازگشت این محدودیت ها صادرات نفت ایران بیش از گذشته دشوار خواهد شد و دسترسی به منابع مالی جهانی محدود می شود. کارشناسان اقتصادی هشدار داده اند که فشارهای جدید می تواند نرخ ارز و تورم را افزایش دهد و سرمایه گذاری خارجی در ایران را به شدت کاهش دهد.

آینده برجام پس از فعال شدن مکانیسم ماشه

فعال شدن مکانیسم ماشه آینده توافق هسته ای را در ابهام فرو برده است. برخی تحلیلگران معتقدند که این اقدام عملاً برجام را بی اثر کرده در حالی که عده ای دیگر امیدوارند که از طریق مذاکرات جدید میان ایران اروپا آمریکا روسیه و چین راهی برای بازگرداندن توافق پیدا شود. در این میان بیانیه مشترک چین و روسیه نشانه ای از مقاومت در برابر فشار یک جانبه غرب تلقی می شود.