تیموریان

تیمور لنگ کیست و چرا او را یکی از بزرگ ترین فتوحات طلبان تاریخ می دانند

تیمور ملقب به “تیمور گورکانی” در سال 1336 در نزدیکی سمرقند به دنیا آمد. او با نبوغ نظامی خشونت بی رحمانه و سیاست های هوشمندانه توانست به یکی از قدرتمندترین پادشاهان تاریخ بدل شود. تیمور با بهره گیری از روش های جنگی مغولان و سامان دهی ارتشی حرفه ای حملات گسترده ای را به ایران هندوستان قفقاز عثمانی و شام ترتیب داد. او بغداد را ویران کرد دهلی را به آتش کشید و بایزید عثمانی را به اسارت گرفت. با این حال علاقه مندی اش به فرهنگ ایرانی باعث شد چهره ای دوگانه از او در تاریخ ثبت شود فاتحی خونریز اما حامی فرهنگ.

ساختار حکومت تیموریان چگونه بود و چه ویژگی هایی داشت

پس از تثبیت قدرت تیمور و جانشینانش نوعی نظام متمرکز و سلطنتی را پایه ریزی کردند که گرچه بر سنت مغولی و نظام لشکری تکیه داشت اما در بوروکراسی و دیوان سالاری به شدت متأثر از سنت های ایرانی بود. دیوان ها وزرا قاضی القضات و دفتر مالیاتی از جمله نهادهایی بودند که در ساختار تیموری نقش داشتند. هرچند تیمور بیشتر تمرکز خود را بر فتوحات داشت اما جانشینانش دولت داری مدون تری را دنبال کردند.

مهم ترین پادشاهان تیموری پس از تیمور چه کسانی بودند

پس از مرگ تیمور در 1405 میلادی حکومت تیموریان میان نوادگان و فرزندانش تقسیم شد. برخی از چهره های برجسته این دوره عبارت اند از

• شاهرخ تیموری پسر تیمور که در هرات حکومت کرد و ثبات سیاسی و فرهنگی را در دوره ای طولانی برقرار ساخت.
• الغ بیگ نوه تیمور ستاره شناس بزرگ و حکمرانی دانا که در سمرقند حکومت می کرد.
• سلطان حسین بایقرا واپسین فرمانروای برجسته تیموری که با حمایت از اندیشمندان و شاعران فرهنگ را به اوج رساند.

پایتخت های تیموریان کجا بودند و چه ویژگی هایی داشتند

تیموریان در چندین شهر حکومت داشتند اما دو مرکز اصلی شان عبارت بود از

• سمرقند پایتخت تیمور با معماری باشکوه مدارس مساجد و آرامگاه هایی همچون گور امیر به یکی از درخشان ترین شهرهای اسلامی بدل شد.
• هرات در زمان شاهرخ تیموری و سلطان حسین بایقرا به پایتخت فرهنگی و هنری ایران زمین تبدیل شد. مکتب هرات در نگارگری خوش نویسی و معماری بی نظیر بود.

تیموریان چگونه به شکوفایی فرهنگ علم و هنر در ایران کمک کردند

تیموریان به رغم تبار غیرایرانی حامیان جدی فرهنگ و هنر ایرانی بودند. در دوره آنان مکتب نگارگری هرات به اوج رسید خوش نویسی (به ویژه نسخ و نستعلیق) گسترش یافت و ساخت مدارس رصدخانه ها و کتابخانه ها رونق گرفت. اندیشمندانی چون جامی بیدل دهلوی علی شیر نوایی و قاسم انوار در دربارهای تیموری حضوری فعال داشتند. الغ بیگ با تأسیس رصدخانه بزرگ سمرقند کمک بزرگی به پیشرفت نجوم کرد.

دیپلماسی روابط خارجی و نبردهای تیموریان چگونه بود

تیمور و جانشینانش از دیپلماسی به عنوان مکمل فتوحات استفاده کردند. تیمور با هدف قدرت نمایی هیئت هایی به دربارهای چین اسپانیا و عثمانی فرستاد. او بایزید اول سلطان عثمانی را در جنگ آنقره شکست داد و اسیر کرد. در هند نیز تیمور با غارت دهلی سلطه اش را نشان داد گرچه در آنجا حکومتی پایدار بنیان ننهاد. تیموریان با دولت های مغول هند ترکمانان قراقویونلو و آق قویونلو و حتی چین ارتباط هایی گاه خصمانه و گاه مسالمت آمیز داشتند.

اقتصاد کشاورزی و نظام مالیاتی در دوره تیموری چگونه اداره می شد

اقتصاد تیموریان مبتنی بر کشاورزی تجارت و مالیات های سنگین بود. تیمور بخش بزرگی از ثروتش را از طریق غارت شهرها تأمین می کرد اما پس از تثبیت حکومت نظام مالیاتی مدونی شکل گرفت. بازارهای سمرقند و هرات پررونق بودند و راه های تجاری از چین تا مدیترانه از دل سرزمین تیموری عبور می کردند. تجارت ابریشم ادویه منسوجات و کتاب ستون فقرات اقتصاد تیموری بود.

مذهب در دوره تیموریان از تساهل مذهبی تا تشیع گرایی ضمنی

تیمور و جانشینانش سنی مذهب بودند اما به دلایل سیاسی گاهی به تشیع نزدیک می شدند. دربار تیموری محلی برای حضور صوفیان عالمان و متکلمان از مذاهب مختلف بود. بسیاری از بزرگان طریقت های صوفیه در دوره تیموری به رسمیت شناخته شدند. با این که تشیع رسمی نشد اما برخی از تیموریان همچون سلطان حسین بایقرا با احترام با شیعیان برخورد می کردند.

سقوط تیموریان چگونه اتفاق افتاد و چه عواملی در آن نقش داشتند

پس از درگذشت سلطان حسین بایقرا در 1506 حکومت تیموریان به تدریج تضعیف شد. رقابت های درونی حملات ازبکان به رهبری شیبانی خان و ظهور صفویان در غرب ایران باعث شدند که تیموریان کنترل سرزمین های خود را از دست بدهند. بقایای آن ها در هند عقب نشینی کردند و سلسله بابریان به عنوان ادامه ای از دودمان تیموری در شبه قاره هند تأسیس شد.

میراث تیموریان در تاریخ ایران و نقش آن در شکل گیری دولت های بعدی

تیموریان با ایجاد یک هویت فرهنگی و سیاسی ایرانی مآب در آسیای مرکزی نقش مؤثری در انتقال فرهنگ ایرانی به شرق داشتند. حکومت های بعدی همچون صفویان و گورکانیان هند بسیاری از نهادهای تیموری را الگو قرار دادند. معماری تیموری مکتب هرات سبک نگارگری و توجه به علم و دین میراثی است که هنوز در تاریخ ایران و جهان اسلام برجای مانده است.